Kontrole w Polskiej Agencji Kosmicznej. "Konieczne systemowe zmiany" [ANALIZA]

NIK i KPRM kontrolują Polską Agencję Kosmiczną

Planowe kontrole NIK i KPRM, które zostały przeprowadzone w Polskiej Agencji Kosmicznej dotyczyły okresu do końca 2016 roku. W tym pierwszym okresie działalności miały zostać wykazane liczne błędy w działalności instytucji. Jak podało Radio Zet Najwyższa Izba Kontroli miała uwagi m.in. do wydawania części pieniędzy bez przetargów i stosownych konkursów. Wbrew ustawie o zamówieniach publicznych ponad 200 tysięcy złotych miano wydać na bilety lotnicze, a kolejne 350 tys. złotych miały pochłonąć honoraria dla ekspertów, często za samą gotowość do doradzania i niezwiązane z konkretną pracą. Stwierdzono przy tym, że PAK realizowała wszystkie, poza jednym, zadania ustawowe, ale część z nich miała być wykonana w ograniczonym zakresie. Pełna treść raportu NIK o agencji kosmicznej ma zostać zaprezentowana opinii publicznej w najbliższym czasie. 

Drugim ważnym dokumentem oceniającym działalność Polskiej Agencji Kosmicznej był projekt wystąpienia pokontrolnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Według informacji dziennika Rzeczpospolita zaginąć miał jeden z dokumentów agencji - polityka rachunkowości, w agencji zatrudniano niektóre osoby bez odpowiednich kwalifikacji, a faktyczną siedzibą PAK jest nie jak to zapisano w ustawie Gdańsk, a Warszawa. Miano też zakwestionować zwrot kosztów podróży dla osób, które nie pracowały w PAK oraz niektóre zamówienia publiczne. 

Jak mówi Space24 Urszula Szwed-Strych, rzecznik Polskiej Agencji Kosmicznej odnosząc się do kontroli KPRM: 

Nie jest jeszcze gotowe wystąpienie pokontrolne KPRM. Otrzymaliśmy projekt tego wystąpienia, do którego, zgodnie z przepisami ustawy o kontroli w administracji rządowej, kontrolowany może wnieść zastrzeżenia. Z uwagą przeanalizowaliśmy projekt wystąpienia pokontrolnego KPRM. Przyjęliśmy większość uwag wskazanych w dokumencie, do niektórych zgłosiliśmy wyjaśnienia i zastrzeżenia.

Realizacja wniosków pokontrolnych. Agencja wdraża zmiany

Co podkreśla rzecznik agencji kosmicznej wspomniane kontrole dotyczyły wyłącznie okresu do końca 2016 roku i nie odzwierciedlają one aktualnej sytuacji w tej instytucji. Okres tworzenia Polskiej Agencji Kosmicznej nie był natomiast "wolny od błędów". Co należy podkreślić w ostatnim czasie doszło także do kilku zmian kadrowych w instytucji. Za jej działalność do 4. kwartału 2016 r. odpowiadał profesor Marek Banaszkiewicz, który w związku z niezatwierdzeniem sprawozdania z działalności PAK za 2015 r., został w październiku 2016 r. odwołany ze stanowiska prezesa Agencji przez premier Beatę Szydło. 

Jak informuje PAK za działania naprawcze odpowiada obecnie pułkownik Piotr Suszyński, który po dymisji prof. Banaszkiewicz przejął kierownictwo nad Agencją. Jednym z dowodów skuteczności podjętych reform może być wydanie pozytywnej oceny przez NIK sprawozdania PAK z wykonania planu finansowego w 4. kwartale 2016 r.

Jak informuje Polska Agencja Kosmiczna:

Od 4. kwartału 2016 r. wdrożyliśmy większość zmian zapewniających realizację wniosków pokontrolnych. Najważniejsze z nich, to m.in.: - przygotowanie i przyjęcie planu kontroli wewnętrznej na rok 2017, - przygotowanie planu zamówień publicznych oraz planu postępowań na rok 2017; planowana jest też wkrótce zmiana regulaminu zamówień publicznych, który będzie uwzględniał m.in. wytyczne Centralnego Biura Antykorupcyjnego, - wprowadzenie dodatkowych procedur dotyczących wnioskowania i zatwierdzania wydatków, - wprowadzenie dodatkowych procedur dotyczących ewidencji majątku oraz weryfikacji umów, - wdrożenie procedury dotyczącej delegowania i rozliczania kosztów krajowych i zagranicznych podróży służbowych pracowników PAK, - przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na zakup biletów lotniczych i podpisanie stosownej umowy, - rozwiązanie długotrwałych, niekorzystnych umów na usługi, - wprowadzenie niezbędnych zmian personalnych, w tym odwołanie dyrektora Biura Organizacyjnego, oraz weryfikacja procedur dotyczących naboru pracowników Agencji, - uwzględnienie w przekazanej KPRM propozycji budżetu Agencji na rok 2018 propozycji celów i mierników w pełni oddających działalność PAK. Wprowadziliśmy też lub kończymy wdrażanie wielu innych zmian, których celem jest usprawnienie organizacji Agencji i zapewnienie efektywnej kontroli nad wszystkimi jej wydatkami.

Kolejnym obszarem, w którym spodziewane są zmiany jest polityka rachunkowości. Obecnie trwają prace nad dostosowaniem jej do obecnego zakresu działań realizowanych przez PAK. Zmiany mają wejść w życie od 2018 roku. 

Warto również zwrócić uwagę, że w oświadczeniu przesłanym redakcji Space24 przez Polską Agencję Kosmiczną potwierdzenie znajduje także postulat reformy organizacyjnej agencji związanej z jej siedzibą. Jak już zostało wspomniane w projekcie wystąpienia pokontrolnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zawarto spostrzeżenie, że już teraz siedzibą agencji jest de facto Warszawa. 

W opinii Agencji doświadczenie pierwszych kilkunastu miesięcy funkcjonowania PAK wskazuje na potrzebę rozważenia urealnienia sposobu organizacji Agencji ujętego w ustawie o PAK i usankcjonowania przeniesienie siedziby Agencji lub chociaż biura jej prezesa i dyrektora Biura Organizacyjnego do Warszawy. Decyzja w tym względzie należy do ustawodawcy. Ze znanych nam narodowych agencji kosmicznych wszystkie mają siedziby w stolicach swoich krajów.

Nowy prezes i nowelizacja ustawy kluczowe dla przyszłości PAK

Kontrole NIK i KPRM w Polskiej Agencji Kosmicznej z całą pewnością wykazały szereg problemów z jakimi borykała się się w początkowym okresie działalności ta młoda instytucja. Wprawdzie PAK zdecydowała się na podjęcie szeregu środków naprawczych jako reakcję na otrzymane oceny i jak zapewnia rzecznik agencji sytuacja uległa zdecydowanej poprawie to jednak dla zapewnienia trwałości reform instytucji potrzebne są bardziej systemowe zmiany.

Po pierwsze konieczny jest jak najszybszy wybór nowego prezesa agencji ponieważ funkcjonuje ona od października 2016 roku pod tymczasowym zarządem, który siłą rzeczy nie może prowadzić bardziej długofalowej polityki. Po drugie ważna jest korekta ustawy o Polskiej Agencji Kosmicznej tak by dostosować ten dokument do aktualnych uwarunkowań związanych z przejęciem nowych obowiązków przez PAK (np. w dziedzinie promocji polskiego sektora kosmicznego), powiększeniem agencji czy też wspomnianej podczas kontroli KPRM kwestii faktycznej siedziby PAK.  

Czytaj też: Różne wizje reformy Polskiej Agencji Kosmicznej [ANALIZA]