Polska
Międzynarodowy zespół z udziałem Polaków stworzył największą trójwymiarową mapę Wszechświata
Astronomowie badali właściwości i rozmieszczenie galaktyk odległych od nas od 5 do 9 mld lat świetlnych. Na podstawie rezultatu mogli odtworzyć w 3D obraz Wszechświata, gdy był on o połowę młodszy niż obecnie. Wyniki tych badań pozwolą zwiększyć nasze rozumienie dominujących w kosmosie - ciemnej materii i ciemnej energii.
Przegląd nieba, który umożliwił stworzenie nowej mapy galaktyk odbywał się w ramach międzynarodowego projektu VIPERS. Jest to akronim od VIMOS Public Extragalactic Redshift Survey, co oznacza: Publiczny Pozagalaktyczny Przegląd przesunięć ku czerwieni zrobiony multispektrografem VIMOS. Urządzenie VIMOS zamontowane jest na jednym z czterech potężnych teleskopów wchodzących w skład VLT, zlokalizowanych na szczycie Paranal w Chile. VLT, czyli Very Large Telescope należy do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). Dla stworzenia tej nowatorskiej mapy Wszechświata trzeba było blisko 500 godzin pracy obserwatorium ESO na przestrzeni ośmiu lat. Obserwacje obejmowały dwa kawałki nieba o łącznej powierzchni 25 stopni kwadratowych.
W ramach przeglądu VIPERS przyjrzano się ponad 90 tys. galaktyk rozrzuconym na dystansach rzędu od 5 do 9 mld lat świetlnych od Słońca. Badacze szczegółowo określali pozycje i odległości oraz właściwości fizyczne galaktyk. Wiedza na temat ich rozmieszczenia pozwala zorientować się w rozkładzie ciemnej materii tworzącej coś na kształt rusztowania dla wielkoskalowej struktury Wszechświata. Umożliwia też wnioskowanie o naturze ciemnej energii, która najprawdopodobniej odpowiada za to, że od ok. 7 mld lat Wszechświat rozszerza się w coraz szybszym tempie.
Obecnie Wszechświat rozszerza się coraz szybciej, a odpowiedzialność za to przyspieszenie przypisuje się tzw. ciemnej energii. Jaka jest jej natura – to wciąż pytanie bez odpowiedzi. Stworzenie największego w historii astronomii przeglądu galaktyk z tej odległej epoki przybliża nas rozwiązania jednej z największych zagadek współczesnej fizyki, chociaż mimo szczegółowej analizy danych nadal nie potrafimy udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o naturę ciemnej energii.
Oprócz prof. Pollo w pracach nad trójwymiarową mapą Wszechświata uczestniczyli liczni polscy naukowcy: dr Katarzyna Małek i dr Aleksandra Solarz z NCBJ, dr Janusz Krywult z UJK, studenci i doktoranci z UJ, mgr Małgorzata Siudek z CFT PAN. Polacy analizowali kształty i linii widmowe galaktyk. Na tej podstawie udowodnili, że obserwowany dzisiaj podział na aktywne gwiazdotwórczo galaktyki spiralne i pełne starych gwiazd nieaktywne galaktyki eliptyczne obowiązywał już wtedy, gdy Wszechświat był dwukrotnie młodszy niż obecnie.