CBK PAN w misji heliosferycznej NASA IMAP. Umowa z resortem edukacji i nauki

Ministerstwo Edukacji i Nauki przeznaczy kwotę 16 mln PLN (rozłożoną na lata 2021-2026) na rzecz budowy instrumentu oraz przeprowadzenia eksperymentu GLOWS (eng. GLObal solar Wind Structure). GLOWS jest częścią kompleksowej misji badawczej NASA o nazwie IMAP (eng. Interstellar Mapping and Acceleration Probe). Jej celem jest lepsze rozpoznanie heliosfery i jej reakcji z najbliższym otoczeniem galaktycznym Słońca, a także badanie procesów dotyczących rozpędzania cząstek promieniowania kosmicznego.

Centrum Badań Kosmicznych PAN znalazło się wśród partnerów misji NASA IMAP, co uzasadniane jest wieloletnim doświadczeniem polskiego ośrodka w badaniach heliosfery, czyli obszaru, w którym ciśnienie wiatru słonecznego przeważa nad oddziaływaniem materii i promieniowania z głębi kosmosu. Doświadczenie potwierdzone zostało współpracą przy takich misjach, jak IBEX (NASA) oraz Solar Orbiter i PROBA-3 (ESA).

GLOWS, czyli GLObal solar Wind Structure, to fotometr do obserwacji fluorescencyjnej poświaty heliosferycznej wodoru w Układzie Słonecznym. Dane uzyskane dzięki fotometrowi umożliwią zbadanie zależności strumienia wiatru słonecznego od szerokości heliograficznej oraz rozkładu w przestrzeni międzyplanetarnej wodoru międzygwiazdowego.

Nasze naukowe zaangażowanie w misję NASA IBEX (Interstellar Boundary Explorer), szczególnie opracowanie uzyskanych danych, jak również wieloletnie inżynierskie doświadczenie w tworzeniu instrumentów badawczych na misje Europejskiej Agencji Kosmicznej i współpraca z partnerami z całego świata pozwoliły wygrać konkurs na udział w misji IMAP. Jesteśmy odpowiedzialni za projekt i wykonanie instrumentu badawczego GLOWS oraz przeprowadzenie całego eksperymentu. To długi, rozłożony na wiele lat proces, wymagający skrupulatności i stałego zaangażowania.

CBK PAN  jest  odpowiedzialne za cały proces związany z GLOWS, od złożenia propozycji eksperymentu, przez projekt i budowę instrumentu, aż po analizę  zebranych dzięki niemu danych. „To porozumienie opiera się na zainicjowanej w 1962 roku współpracy między NASA a Polską. Doceniamy wsparcie Polski dla misji IMAP, wspólnie będziemy pracować nad lepszym poznaniem naszego kosmicznego otoczenia” – skomentował Steve Jurczyk, Główny Cywilny Administrator NASA.

Liczymy, że Centrum Badań Kosmicznych PAN będzie naszą wizytówką w NASA i pomostem do dalszego rozszerzania współpracy dwustronnej. Tego typu współpraca to jeden z elementów realizacji polskiej polityki kosmicznej. Naszym kluczowym partnerem jest Europejska Agencja Kosmiczna. W grudniu 2020 r. przeznaczyliśmy dodatkowe 3 mln EUR na program PRODEX, dzięki któremu polscy inżynierowie i naukowcy mogą brać udział w projektach dotyczących misji naukowych realizowanych przy silnym wsparciu ESA. To właśnie dzięki tym nakładom widzimy szybki rozwój polskiego sektora kosmicznego, który przekłada się na coraz większe projekty realizowane przez nasze jednostki naukowe i firmy.

Misja IMAP tworzona jest przez międzynarodowy zespół naukowy pod kierownictwem profesora Davida J. McComasa z Uniwersytetu Princeton, a realizację projektu koordynuje Applied Physics Laboratory (APL) z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa. Z ramienia NASA misję koordynuje Heliophysics Division w Science Mission Directorate. Sonda kosmiczna IMAP wyposażona będzie w dziesięć instrumentów naukowych, z których jeden powstaje w CBK PAN.

Fakt, że naukowcy z PAN zostali zaproszeni do współpracy przez NASA, obok badaczy z takich instytucji jak Uniwersytet Princeton i MIT, świadczy o najwyższym światowym poziomie naszych badań kosmicznych i o najwyższej efektywności jaką osiągają najlepsze jednostki PAN. Cieszę się, że kolejny instrument Centrum Badań Kosmicznych, który tym razem w przestrzeń kosmiczną wyniesie rakieta firmy SpaceX, będzie mógł zostać sprawdzony w działaniu.

W konsorcjum przygotowującym misję, obok CBK PAN znalazły się takie instytucje, jak m.in. MIT, Caltech, Jet Propulsion Laboratory z Pasadeny oraz kilkanaście innych cenionych ośrodków badawczych i uniwersyteckich. Sonda IMAP ma zostać wystrzelona na orbitę w 2025 roku. Działać będzie w pobliżu tzw. punktu libracyjnego L1 między Ziemią a Słońcem, ok. 1,5 mln km od Ziemi. Punkt Lagrange’a L1 jest to orientacyjny punkt w przestrzeni między Ziemią a Słońcem, gdzie równoważą się potencjały grawitacyjne Ziemi i Słońca, dzięki czemu umieszczony w jego pobliżu statek kosmiczny łatwiej jest utrzymać w stałym położeniu względem Ziemi i Słońca.

Źródło: CBK PAN/Ministerstwo Edukacji i Nauki