Dwa miliony złotych od FNP dla astronomki z UMK

W programie FIRST TEAM Fundacja wspiera młodych doktorów w budowaniu samodzielności naukowej, przyznając im po ok. 2 mln zł na realizację projektów zespołowych i podejmowanie najciekawszych wyzwań badawczych.

Dr Agata Karska z Centrum Astronomii UMK (Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej) dzięki przyznanemu grantowi zrealizuje projekt „Laboratorium Astrofizyki Molekularnej: obszary powstawania gwiazd w zewnętrznych częściach Galaktyki”. Jego celem jest poznanie własności fizyko-chemicznych obszarów powstawania gwiazd w odległych częściach naszej Galaktyki. Poprzez szereg obserwacji astronomicznych z wykorzystaniem najlepszych teleskopów na świecie planowana jest identyfikacja gwiazd „w wieku przedszkolnym” oraz ich charakteryzacja.

Unikatowe środowisko zewnętrznych obszarów Galaktyki pozwoli na poznanie wpływu tzw. metaliczności na proces powstawania gwiazd, co ma fundamentalne znaczenie dla zrozumienia, w jaki sposób gwiazdy i planety powstawały we wczesnym Wszechświecie. W ramach projektu utworzona zostanie pierwsza w Polsce grupa badawcza zajmująca się astrochemią (inaczej: astrofizyką molekularną) – interdyscyplinarną i bardzo dynamicznie rozwijającą się na świecie, choć nieobecną w Polsce, dziedziną nauki badającą chemię kosmosu.

W obszarach powstawania gwiazd, gdzie gwiazdy takie jak nasze Słońce formują się w gęstych, zimnych kokonach materii, obserwacje molekularne są jedynym środkiem do poznania zachodzących procesów chemicznych i fizycznych. Wiedza ta jest niezbędna, aby zrozumieć, w jaki sposób powstał nasz Układ Słoneczny, a także życie na Ziemi.

Mimo że nauka o powstawaniu gwiazd jest jednym z najszybciej rozwijających się nurtów astronomii, dostępne teleskopy nadal są zbyt małe, aby badać pojedyncze obszary powstawania gwiazd nawet w najbliższych nam galaktykach tworzących aktualnie gwiazdy. Znacząco utrudnia to interpretację danych obserwacyjnych i stworzenie pomostu pomiędzy powstawaniem gwiazd lokalnie i w innych środowiskach. Innowacyjnym rozwiązaniem zaproponowanym w projekcie jest skupienie się na zewnętrznych częściach naszej Galaktyki, które swoimi własnościami znacząco różnią się od dotychczas badanych, najbliższych nam obszarów tworzących gwiazdy.

W sposób unikatowy i kompleksowy wykorzystane zostaną obserwacje z teleskopów ESO, ESA i NASA oraz narzędzia astrochemii. Termin projektu jest szczególnie korzystny z powodu przygotowywanego nowego teleskopu NASA - Jamesa Webba - który pozwoli na obserwacje z największą dotychczas rozdzielczością przestrzenną.

Równorzędnym celem projektu, poza wynikami czysto naukowymi o dużym znaczeniu dla astronomii, będzie stworzenie pomostu pomiędzy nową grupą badawczą a firmami zajmującymi się sensorami i inteligentnymi sieciami sensorów (Bałtycki Instytut Technologiczny oraz ABM Space, realizujące granty Europejskiej Agencji Kosmicznej).

Długofalowo wspólnym celem naukowców i firm jest stworzenie w Polsce laboratorium aktywnie uczestniczącego w budowie instrumentów do najważniejszych teleskopów astronomicznych przyszłości w konsorcjach międzynarodowych. Tego rodzaju projekty umożliwiają dynamiczny rozwój gospodarki w oparciu o inteligentną technologię, a jednocześnie pozwalają na łatwiejszy dostęp do danych z najbardziej konkurencyjnych teleskopów na świecie.

Dr Agata Karska - jest pracownikiem naukowym Centrum Astronomii na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK. W 2009 r. uzyskała tytuł Najlepszej Absolwentki UMK. Później odbyła studia doktoranckie w International Max Planck Research School w Garching k. Monachium, a doktorat obroniła na Uniwersytecie w Lejdzie w 2014 r. Jest laureatką stypendium START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, grantów Narodowego Centrum Nauki PRELUDIUM i SONATA, nagrody „For Women in Science” L’Oreal, UNESCO i Fundacji Christine Nusslein-Volhard w Niemczech (w 2012 r.) oraz Nagrody Naukowej „Polityki” w kategorii nauk ścisłych (w 2015 r.).

Źródło: UMK