Rozważania w Krakowie nad społeczną odpowiedzialnością nauki [RELACJA]

W trakcie pierwszego dnia konferencji odbyły się prelekcje, w trakcie których ich uczestnicy mogli np. zgłębić tematykę eksploracji Marsa, postępującej z wykorzystaniem łazików marsjańskich. Szczególne zainteresowanie wzbudziła prezentacja zrobotyzowanego pojazdu „Impuls”, stworzonego przez studentów z Politechniki Świętokrzyskiej, który z sukcesami uczestniczył w konkursach European Rover Challenge oraz University Rover Challenge. Zagadnienia związane z podbojem Marsa przybliżali trzej uznani popularyzatorzy nauki - Łukasz Wilczyński, Piotr Kosek oraz dr Tomasz Rożek, dziennikarz naukowy i twórca internetowego kanału Nauka. To lubię.

Drugi dzień konferencji otworzyło z kolei wystąpienie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Jarosława Gowina. Podkreślił on doniosłą rolę działań popularyzatorskich na rzecz nauki. „To, że rozwija się ta działalność popularyzatorska tworzy też bardzo cenne zjawisko integracji lokalnych społeczności i mniejszych ośrodków z centrami akademickimi” - stwierdził. Wicepremier wyeksponował też w tym zakresie rolę Centrum Nauki Kopernik w Warszawie.

Osobna sprawa to nasze działania związane czy wynikające ze współpracy z niezwykłą instytucją, która możemy się pochwalić wszędzie w Europe, ale także i na świecie, czyli Centrum Nauki Kopernik. (…) Kuźnia po pierwsze wybitnych młodych popularyzatorów nauki, ale też przyszłych naukowców, którzy wyłonią się z grona tych setek tysięcy dzieci i młodzieży, którzy tak chętnie przyjeżdżają do Warszawy. Nie cała polska młodzież, nie wszystkie dzieci są w stanie pozwolić sobie na taką podróż. Dlatego wraz z Centrum Nauki Kopernik uruchomiliśmy najpierw Naukobusy a potem Planetobusy, czyli takie mobilne laboratoria naukowe, astronomiczne, które podróżują po Polsce.

W trakcie wydarzenia doszło do uroczystego podpisania przez przedstawicieli blisko 60 polskich uniwersytetów i szkół wyższych tzw. Deklaracji Społecznej Odpowiedzialności Uczelni, która stanowi zobowiązanie ośrodków akademickich do promowania idei zrównoważonego rozwoju i rzetelnego postępowania w programach edukacyjnych. Idea dokumentu została zapoczątkowana w 2017 roku, kiedy to sygnowały ją pierwsze 23 uczelnie. Dokument zawiera 12 dyrektyw dotyczących szeroko rozumianej działalności szkół wyższych, na mocy których sygnatariusze zobligowani są m.in. do kształtowania społecznych i obywatelskich postaw przyszłych elit, zapewnienia przejrzystości prowadzonej przez uczelnię działalności poprzez m.in. mierzenie rezultatów, promowanie i upowszechnianie dorobku, a także do dbania o ład organizacyjny uczelni, opierając zarządzanie na fundamentach społecznej odpowiedzialności.

Społeczna Odpowiedzialność Nauki wprowadza podobną logikę do środowiska badawczego i akademickiego. Pomaga w identyfikowaniu szans i możliwości, inspiruje do dialogu między nauką a dziećmi, młodzieżą i seniorami. Angażuje szerokie grupy interesariuszy, aby skutecznie realizować Trzecią Misję Uczelni. Programy Społecznej Odpowiedzialności Nauki mają na celu nie tylko popularyzację i upowszechnianie nauki. Na najgłębszym poziomie powinny po prostu budzić poznawczą ciekawość.

W wygłoszonym podczas drugiego dnia kongresu wystąpieniu Jarosław Gowin wskazał, że wsparcie rządu zapewniło realizację ponad 2500 projektów z zakresu upowszechniania nauki, w tym uniwersytety dla dzieci, których liczba w naszym kraju ma wynosić już obecnie blisko 220. Finansowanie takich inicjatyw jak Uniwersytety Trzeciego Wieku i Uniwersytet Młodego Odkrywcy ma odbywać się wspólnie w ramach inicjatywy „Trzecia Misja Uczelni”. Natomiast realizacja wymienionych przez Jarosława Gowina mobilnych laboratoriów (Naukobusy) i planetariów (Planetobusy) możliwa była dzięki wsparciu z programu „Nauka dla Ciebie”. Zgodnie z danymi Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, w latach od 2016 do 2019 roku na wsparcie Programu Społecznej Odpowiedzialności nauki zostało przeznaczonych ok. 250 mln złotych.

W dalszej dyskusji panelowej, moderowanej przez dra Tomasza Rożka, wzięli udział m.in. Piotr Krasiński, Dyrektor Działu Rozwoju Kadry Naukowej z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, dr Monika Koperska Prezes Stowarzyszenia Rzecznicy Nauki oraz prof. dr hab. Prorektor ds. Rozwoju i Współpracy z Gospodarką Uniwersytetu Gdańskiego. Piotr Krasiński w trakcie swojej wypowiedzi zaznaczył wagę odpowiedniej współpracy między ośrodkami akademickimi a NCBR. „Staramy się dostosować do trendów i potrzeb, nie istniejemy w jakieś próżni, w której możemy sobie stworzyć jakiś idealny program. Bardzo mocno staramy się trzymać zasady, żeby wszystkie regulacje były w miarę ogólne (…) My sobie doskonale zdajemy sprawę, że im zejdziemy niżej, tym większa ludzie mają wiedzę na temat potrzeb” - podkreślił.

Natomiast dr Monika Koperska zauważyła, że popularyzowanie nauki może być jednym ze sposobów pozyskiwania środków na dalsze badania. „Możemy finansować naukę przez społeczeństwo” – zwróciła uwagę.