KOSMONAUTYKA
Schyłek 2019 roku pod znakiem dostaw orbitalnych z Rosji i Chin
Trzy znaczące starty kosmiczne przypadły na tydzień domykający ostatni miesiąc 2019 roku. Dwa z nich nastąpiły w Rosji, natomiast trzeci - i zarazem ostatni z grudniowych lotów - przeprowadzono z kosmodromu w Państwie Środka. Uwagę obserwatorów skupił zwłaszcza ten ostatni, będący udanym powrotem ciężkiej chińskiej rakiety Chang Zheng-5 do czynnej służby, wstrzymanej od chwili zanotowania nieudanej misji w lipcu 2017 roku.
Serię trzech lotów wieńczących rok startowy 2019 otworzyła misja rosyjskiej rakiety Proton-M, wystrzelonej 24 grudnia br. o godz. 1:15 czasu polskiego (CET) z kosmodromu Bajkonur w Kazachstanie. Do obsługi misji użyto systemu nośnego w czterostopniowej konfiguracji Blok-DM-03. Na szczycie pojazdu znalazł się trzeci z serii dużych geostacjonarnych satelitów podglądu meteorologicznego, Elektro L-3.
Był to podstawowy i zarazem jedyny ładunek tej misji. Instrument o masie blisko 2 ton stworzony został przez biuro projektowe i zakłady im. Siemiona Ławoczkina na zamówienie rządu Federacji Rosyjskiej. Gwarantowany okres żywotności satelity oszacowano na 10 lat.
Drugim w kolejności startem była udana misja lekkiego systemu nośnego Rokot, przeprowadzona w nocy z czwartku na piątek 26-27 grudnia (o godz. 0:12 czasu polskiego) - odznaczająca się tym, że była "pożegnalnym" odpaleniem tego pojazdu (pierwsze nastąpiło dokładnie 16 maja 2000 roku). W momencie swojego ostatniego wystrzelenia trójstopniowy Rokot w konfiguracji Briz-KM dobrnął niemal do 20 rocznicy swojego pierwszego lotu w rosyjskiej służbie.
Start ostatniego Rokota przeprowadzono bez komplikacji z wyrzutni nr 3 kosmodromu w Plesiecku (w obwodzie archangielskim). Ładunek stanowiły 3 satelity telekomunikacyjne sieci Goniec-M (o numeracji 14, 15 i 16), a także eksperymentalny instrument BLITS-M (Ball Lens In The Space), zawierający okrągłą soczewkę przeznaczoną do prób ze zwiększeniem dokładności systemu nawigacji satelitarnej GLONASS.
Czytaj też: Start satelity Sentinel na żywo. Przekaz wideo z wystrzelenia rakiety Rokot [TRANSMISJA]
Rodzina lekkich pojazdów Rokot została wprowadzona do użycia na bazie zdemobilizowanych i zmodyfikowanych międzykontynentalnych rakiet balistycznych UR-100N. Występowała w trzech wariantach: K (najstarszy, wykonał tylko kilka lotów testowych - jeden orbitalny i dwa suborbitalne), KM (podstawowa wersja użytkowa) i „Strieła” (nowsza konfiguracja testowa, niezastosowana użytkowo). Starty komercyjne systemu KM obsługiwała spółka Eurockot.
Najwięcej uwagi skupił jednak trzeci ze startów zamykających rok bieżący - czyli misja chińskiego systemu Chang Zheng 5 (tłum. Długi Marsz-5) z kosmodromu Wenchang na wyspie Hainan. Odpalenie dokonane 27 grudnia br. o godz. 13:45 czasu polskiego pozwoliło wrócić tej ciężkiej konfiguracji chińskiej rakiety do użytku, po długotrwałym okresie zawieszenia lotów, jaki wymusiła awaria z 2 lipca 2017 roku.
Wykonywany wówczas drugi z lotów pojazdu spotkały problemy z działaniem pierwszego segmentu rakietowego - w trakcie piątej minuty lotu (w granicach 347. sekundy jego trwania) zaobserwowano emisję anormalnego, skierowanego w bok strumienia gazów silnikowych. Był to znak, że jeden z dwóch zespołów napędowych rakiety, YF-77 doświadczył awarii. Wywołane w ten sposób odchylenie kursu próbowano skompensować dłuższym działaniem sprawnego silnika (o 109 sekund czasu pracy), co jednak nie odniosło wystarczającego efektu.
Od tego czasu dalsze loty rakiety pozostawały zawieszone do odwołania. Jak poinformowały oficjalne chińskie ośrodki, przywrócenie jej użytkowania wymagało przeprojektowania turbiny w silniku rakietowym YF-77, napędzającym pierwszy stopień systemu. Prace nad wskazanym elementem wymusiły zmiany w doborze technologii materiałowych oraz technik obróbki, a także zastosowania niestandardowych stopów metalowych.
Na szczycie pomyślnie wystrzelonej rakiety Chang Zheng-5 znalazł się chiński eksperymentalny satelita telekomunikacyjny Shijian-20. Instrument umieszczono na zamierzonej geostacjonarnej orbicie transferowej (GTO).
Po raz pierwszy rakieta Chang Zheng-5 wzniosła się ze swojego stanowiska startowego w dniu 3 listopada 2016 roku. Wykonany wówczas lot testowy był także w pełni udany.