Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope – E-ELT) to planowany przez Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) największy na świecie teleskop optyczny i na podczerwień. Powstanie on na szczycie Cerro Armazones (3060 metrów n.p.m.) na pustyni Atakama w Chile. Jego uruchomienie planowane jest w 2024 roku. Koszt prac budowlanych, które rozpoczęły się 2 lata temu wyniesie ok. 1 miliard Euro. Nowe obserwatorium astronomiczne wyposażone w zwierciadło o średnicy 39,3 metra ma zapewnić możliwość pozyskiwania 13 razy więcej światła niż największy obecnie działający na świecie teleskop i dostarczać obrazy 16 razy ostrzejsze niż te pochodzące z Kosmicznego Teleskopu Hubble.
Europejskie Obserwatorium Południowe podpisało w marcu br. dwie umowy dotyczących budowy spektrografów dla E-ELT. Mają to być spektrograf wieloobiektowy Multi-Object Spectrograph (MOS), który połączy wysoką rozdzielczość widmową oraz przestrzenną i będzie prowadził przeglądy w dużych polach w zakresie widma optycznego i podczerwonego oraz spektrograf wysokiej rozdzielczości High Resolution Spectrograph (HIRES). Ten drugi posłuży do szczegółowego badania pojedynczych obiektów kosmicznych takich jak planety pozasłoneczne i ich atmosfera. W pierwszej fazie A mają być opracowane ich specyfikacje techniczne oraz doprecyzowane cele naukowe, które mają wypełniać spektrografy MOS i HIRES.
W budowę HIRES, na podstawie umowy podpisanej w dniu 22 marca br. pomiędzy ESO, a liderem projektu włoskim Istituto Nazionale di AstroFisica zaangażowane będzie konsorcjum grupujące podmioty z 12 krajów. Jak informuje UMK pracę polskich naukowców i inżynierów nad instrumentem HIRES koordynować będą pracownicy Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK, pod kierownictwem prof. dr. hab. Andrzeja Niedzielskiego. Naukowcy z UMK pomogą opracować koncepcję kalibracji spektrometru przy pomocy grzebienia częstotliwości optycznych oraz zweryfikują nowe sposoby modelowania absorpcji atmosfer planet. Polacy będę także brać udział w pracach planistycznych w ramach Science Working Group.