Projekt ustawy o zmianie ustawy o Polskiej Agencji Kosmicznej po konsultacjach międzyresortowych i publicznych

Henryk Kowalczyk, obecny Minister Środowiska w rządzie Mateusza Morawieckiego,  zaproponował zmianę wymagań, jakie spełniać musiałaby osoba chcąca ubiegać się o fotel Prezesa Polskiej Agencji Komicznej. Zgodnie ze zgłoszoną uwagą kandydat na to  stanowisko miałby wykazać się przynajmniej 4 letnim stażem pracy w sektorze naukowym, przemysłowym bądź administracji publicznej związanym z przestrzenią kosmiczną zamiast, jak można przeczytać w pierwotnym tekście projektu, wymogu posiadania 3 letniej praktyki na stanowisku kierowniczym. Propozycja ta nie została jednak uwzględniona, gdyż zdaniem projektodawcy ze względu na zakres zadań związanych z funkcjonowaniem Polskiej Agencji Kosmicznej, jak również potrzebę kierowania grupą pracowników, w opinii ustawodawcy zasadnym jest utrzymanie wymogu co najmniej 3-letniej praktyki na stanowisku kierowniczym koniecznej do objęcia stanowiska Prezesa Agencji.

Natomiast Stowarzyszenie Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego zwraca uwagę, że przepisy projektu nie kładą wystarczającego nacisku na odpowiednie doświadczenie w sektorze kosmicznym (naukowym, przemysłowym lub administracji publicznej), które powinien posiadać kandydat na wiceprezesa PAK. Projektodawca zauważa szczególną specyfikę sektora kosmicznego i z tego powodu zdecydowano się wprowadzić nowy wymóg co najmniej 4-letniego udokumentowanego stażu pracy w sektorze naukowym, przemysłowym bądź administracji publicznej związanym z przestrzenią kosmiczną zamiast poprzedniego zapisu o co najmniej 6-letnim stażu pracy w przemyśle wysokich technologii.

Kolejne uwagi zostały zgłoszone przez Ministra – Członka Rady Ministrów Beatę Kempę. Zgłoszone zastrzeżenie zastrzeżenia spowodowały, że z pierwotnego tekstu projektu zostały wykreślone przepisy dostosowujące ustawę o Polskiej Agencji Kosmicznej do projektowanej ustawy o działalności kosmicznej oraz Krajowym Rejestrze Obiektów Kosmicznych. Dotyczy to przede wszystkim kwestii nadzoru Prezesa PAK nad działalnością kosmiczną oraz wydawanie decyzji w przedmiocie zgody na wypuszczanie obiektów kosmicznych w kosmos. Kwestie te mają zostać uregulowane wyczerpująco we wspomnianej ustawie o działalności kosmicznej. Należy także zwrócić na zastrzeżenia dotyczące kwestii, czy przeniesienie siedziby agencji do Warszawy oraz poszerzenie kompetencji Prezesa PAK o wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności kosmicznej nie będzie wiązało się z koniecznością zapewnienia PAK większych funduszy. Jednak zdaniem projektodawcy nowe zadania Przesad PAK co najwyżej będą wiązać się z koniecznością dokonania przesunięć w budżecie PAK, a przeniesienie siedziby agencji do Warszawy nie będzie generować nowych kosztów, gdyż już obecnie Agencja ponosi wydatki na utrzymanie biura w Warszawie, w którym pracuje większość jej personelu.

Za zmianą siedziby opowiada się także Związek Pracodawców Sektora Kosmicznego, który popiera proponowaną zmianę dotyczącą przeniesienia siedziby PAK z Gdańska do Warszawy, która jest faktycznie usankcjonowaniem obecnej sytuacji. Za pozostawieniem głównej siedziby PAK w Gdańsku opowiada się natomiast Ministerstwo Obrony Narodowej, które wskazuje, że rozproszenie ważnych państwowych instytucji w innych niż Warszawa rejonach kraju zwiększa ich bezpieczeństwo.

Natomiast na konieczność utrzymania faktycznie funkcjonujących oddziałów terenowych agencji (po wejściu w życie zmian – w Gdańsku oraz Rzeszowie) wskazuje Stowarzyszenie Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego. Stąd projektodawca zdecydował się dodać w uzasadnieniu do projektu informacje dotyczące zasadności utrzymywania oddziałów terenowych. Podkreślone w szczególności zostały korzyści wynikające z utrzymywania oddziału w Rzeszowie znajdującego się w bliskości Doliny Lotniczej oraz granicy z Ukrainą.

Sporo uwag do projektu zostało zgłoszonych przez Bartosza Kownackiego, byłego już sekretarza stanu w resorcie byłego Ministra Obrony Narodowej Antoniego Macierewicza. Zdecydowana większość zastrzeżeń nie została jednak uwzględniona przez projektodawcę. Dotyczy to między innymi pozostawienia nadzoru nad PAK w ramach kompetencji Prezesa Rady Ministrów a nie, jak przewiduje projekt, ministrowa właściwego ds. gospodarki. Zdaniem MONu utrzymanie dotychczasowego nadzoru Prezesa Rady Ministrów nad działalnością PAK wydaje się rozwiązaniem adekwatnym do charakteru przydzielonych jej zadań. Beneficjentami wyników działalności PAK są wszystkie resorty. Propozycja ta nie została jednak uwzględniona, gdyż, jak można przeczytać w protokole, w żadnym z państw ESA krajowa agencja kosmiczna nie jest nadzorowana bezpośrednio przez Kancelarię Premiera. W państwach będącym członkami Europejskiej Agencji Kosmicznej krajowe agencje kosmiczne najczęściej podlegają ministrowi gospodarki/przemysłu lub nauki i badań. Natomiast zasadniczym celem proponowanych zmian jest dostosowanie nadzoru nad PAK do rozwiązań obowiązujących w innych krajach europejskich. W związku z tym projektodawca zdecydował się zmiany, mocą których nadzór nad działalnością PAK sprawować miałby minister do spraw gospodarki. Zmianę tę popierają między innymi Stowarzyszenie Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego oraz Związek Pracodawców Sektora Kosmicznego.

Paweł Wojtkiewicz, prezes ZPSK, w swoich uwagach podkreśla ponadto, że w jego mniemaniu proponowane przepisy projektu nie zapewniają odpowiedniej pozycji merytorycznej oraz niezależności finansowej od resortu sprawującej nadzór nad agencją. Zapewnienie odpowiedniej  niezależności PAK, z pewnością wpłynęłoby zdaniem Wojtkiewicza korzystnie na kontakty na poziomie roboczym z takimi organizacjami międzynarodowymi jak ESA oraz ESO. Warto zwrócić także uwagę, że projektodawca  podążając za sugestią ZPSK zdecydował się wprowadzić do projektu ustawy regulacje zapobiegające powstawaniu sytuacji, w której Agencja przez dłuższy czas funkcjonuje bez Prezesa. Jest to niewątpliwie pokłosie obecnej sytuacji, gdyż od momentu odwołania prof. Banaszkiewicza przez premier Szydło nowy prezes agencji, mimo ogłoszonych konkursów, dalej nie został wybrany. 

Kwestię współpracy MONu oraz PAK w swoich uwagach poruszyła także Beata Kempa. Zwróciła uwagę, że wyjaśnienia wymaga użyte w projektowanym art. 3 ust. 2 pkt 14 ustawy zmienianej sformułowanie „zgodnie z potrzebami określonymi przez Ministerstwo Obrony Narodowej" (…), gdyż nie jest jasne, na jakiej zasadzie MON będzie określał potrzeby w przedmiotowym zakresie. W skutek zgłoszonej uwagi zmianie uległ art. 3 ust 2 pkt 13 projektu, zgodnie z którym MON będzie zobowiązane zapewnić agencji  stosowne środki finansowe w ramach wykonywania przez nią zadań z zakresu obronności i bezpieczeństwa państwa zgodnie z potrzebami określonymi przez MON.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych przepisów projektu, jest przewidziane w art. 3 projektu wygaśnięcie stosunków pracy z osobami zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę w PAK. Wygaśnięcie to może nie tylko  stanowić znaczące obciążenie budżetu PAK, na co zwraca uwagę  Henryk Kowalczyk, ale także, na co wskazywał Bartosz Kownacki, może skutkować tym, że z PAK odejdą osoby posiadające odpowiednie przygotowanie oraz kompetencje. Obaw tych nie podziela projektodawca, który nie zdecydował się uwzględnić stanowiska MON, gdyż przepisy projektu przewidują, że pracownikom posiadającym odpowiednie przygotowanie, doświadczenie i umiejętności, pozwalające na właściwe funkcjonowanie i odpowiednie wykonywanie zadań PAK mogły zostać zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy na dalszy okres.

Prof. Aleksander Bobko będący Sekretarzem Stanu w Ministerstwie Nauki  i Szkolnictwa Wyższego poza wyrażeniem pełnego poparcia dla projektu zaproponował dodatkowo rozważenie usunięcia uprawnienia Agencji do zaciągania pożyczek i kredytów, gdyż realizacja przez nią zadań ustawowych winna obywać się w głównej mierze w oparciu o środki finansowe pochodzące z budżetu państwa lub środki własne. Uwaga ta została w pełni uwzględniona.

Zgłoszone oraz przyjęte uwagi bez wątpienia wpłynęły korzystnie na treść proponowanych w projekcie ustawy o zmianie ustawy o Polskiej Agencji Kosmicznej przepisów. Wyeliminowana została część nieścisłości oraz podjęto próby lepszego dopasowania przepisów tego projektu z zapisami proponowanej ustawy o działalności kosmicznej oraz Krajowym Rejestrze Obiektów Kosmicznych. Niestety jeszcze nie jest znana konkretna data, kiedy projekt ma zostać skierowany pod obrady Sejmu.

Kamil Dobrowolski