Nowy szef Roskosmosu. Czy ocali rosyjski sektor kosmiczny?

Borysow kierował agencją od lipca 2022 roku. Polska Agencja Prasowa przywołała przypuszczenia portalu The Insider, który stwierdził, że odwołanie może być związane z budową Narodowego Centrum Kosmicznego w Moskwie, którego rosnące koszty budziły kontrowersje.

Zmiana na szczycie Roskosmosu może być również związana z potrzebą naprawy wizerunku rosyjskiego sektora kosmicznego, który znacząco ucierpiał w wyniku inwazji na Ukrainę, nałożonych sankcji międzynarodowych i odcięcia od komponentów zachodnich.

Czy zmiana rozwiąże problem Rosji?

Roskosmos odpowiada za rosyjski program kosmiczny, w tym za współpracę z innymi krajami w zakresie eksploracji kosmosu oraz rozwój satelitów i technologii rakietowych. W ostatnich latach agencja zmagała się z problemami finansowymi i technicznymi, a także z konsekwencjami sankcji nałożonych na Rosję po inwazji na Ukrainę.

Na tle konkurencji w trwającym wyścigu kosmicznym kraj prezentuje się fatalnie. Flagową katastrofą za kadencji Borysowa była pierwsza misja księżycowa od 1976 r. - Łuna-25. Rosyjska sonda miała wylądować na powierzchni Srebrnego Globy w celu zbadania jego bieguna południowego, gdzie mogą znajdować się znaczące zasoby zamarzniętej wody.

Misja wystartowała 11 sierpnia 2023 r., a już kilka dni później odnotowano pierwsze problemy z łącznością. „Przeprowadzane 19 i 20 sierpnia działania w ramach poszukiwania aparatu i nawiązania z nim łączności nie przyniosły efektu” - dodano. Ze wstępnej analizy wynika, że sonda znalazła się na „nieprzewidywanej orbicie i zakończyła swoje istnienie w wyniku zderzenia się z powierzchnią Księżyca” - stwierdził Roskosmos.

W wyniku sankcji międzynarodowych Rosja została odcięta od zachodnich technologii i projektów. Przykładem jest wykluczenie kraju z europejskiego programu eksploracji Marsa - ExoMars, do którego Roskosmos miał dostarczyć kluczowe instrumenty badawcze, tj. spektrometr podczerwieni (ISEM) w łaziku marsjańskim Rosalind Franklin.

Inwazja zahamowała również rozwój rakietowej gałęzi rosyjskiego sektora kosmicznego. Liczba wystrzelonych rakiet nośnych znacząco spadła w wyniku braku własnych ładunków oraz klientów zagranicznych.

Przykładowo według statystyk za 2024 r. Rosja przeprowadziła 17 udanych misji, dzięki czemu plasuje się na 3 miejscu w tej kategorii za Stanami Zjednoczonymi i Chinami. Warto jednak podkreślić, że 6 z nich polegało na transporcie załogi (Sojuz MS-25, Sojuz MS-26) lub cargo (Progress MS-26, Progress MS-27, Progress MS-28, Progress MS-29) do rosyjskiej części Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).

Wielkie plany Rosji

W trakcie ponad 2-letniej kadencji Borysow obiecywał wiele: zwiększenie liczby startów rakiet nośnych, budowę konstelacji satelitarnych, odejście od Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i zbudowanie własnej placówki orbitalnej. Czy przy takim systemie rządów i modelu sektora kosmicznego plany mogą mieć pokrycie w rzeczywistości?

Roskosmos, nawet gdyby chciał, ma związane ręce w wyniku decyzji politycznych oraz scentralizowanego modelu zarządzania państwem. Krajowy sektor kosmiczny cierpi w wyniku braku finansowania na technologię i naukę, gdyż państwo kieruje środki na inne cele, tj. wojna w Ukrainie. W 2022 r. magazyn Nature napisał, że w wyniku zerwania międzynarodowych współprac naukowych, rosyjska nauka cofnie się o 10 lub 20 lat.

W Rosji funkcjonuje ponadto niewiele firm prywatnych, których możliwości rozwoju i tak pozostają ograniczone. Przykładowo w Stanach Zjednoczonych na przestrzeni kilkudziesięciu lat nastąpiła zmiana z modelu scentralizowanego, opartego na prymacie NASA, na partnerstwa publiczno-prywatne, a docelowo na zwiększenie roli firm, które planują własne misje na Marsa lub Księżyc (patrz SpaceX).

Zmiany na szczycie w rzeczywistości mogą nie przynieść poprawy sytuacji. Wydaje się, że to nie Borysow był problemem, a osoby postawione znacznie wyżej.