"Komisja ewaluacyjna rozpoczęła prace w rejonie kosmodromu Wostocznyj w celu ustalenia lokalizacji kompleksu startowego dla rakiety nośnej wielokrotnego użytku Amur” - wskazał za pośrednictwem mediów społecznościowych Dmitrij Rogozin, kierujący rosyjskim państwowym przedsiębiorstwem Roskosmos, pełniącym rolę tamtejszej agencji kosmicznej. Szersza informacja na ten temat pojawiła się mniej więcej w podobnym czasie również na oficjalnych kanałach samego przedsiębiorstwa.

Jak wskazano, komisyjne działania na kosmodromie Wostocznyj przeprowadzono pod kierownictwem Aleksandra Łopatina, zastępcy dyrektora generalnego ds. inżynierii rakietowej i operacji Roskosmos. Zadeklarowanym zadaniem było sprawdzenie terenu i wykonanie pomiarów pod przyszłą zabudowę umożliwiającą w dalszej przyszłości starty rakiet kosmicznych nowej generacji. Za nimi mają iść dalsze przygotowania geodezyjne i planistyczne.

W czynnościach na terenie przylegającym do kosmodromu Wostocznyj wzięła udział grupa specjalistów reprezentujących przedstawicieli przemysłu rakietowego i kosmicznego oraz powiązanych przedsiębiorstw. Wskazano proponowane miejsca pod budowę infrastruktury naziemnej, platform startowych i technicznych oraz wyznaczono najbardziej dogodne miejsca pod rozbudowę w powiązaniu z istniejącymi obiektami i liniami komunikacyjnymi. Opracowane przez komisję rekomendacje mają teraz zostać wykorzystane do opracowania planu zabudowy.

Osobnym wątkiem podjętym ostatnio przez Roskosmos w temacie rozwoju nowych systemów nośnych była sytuacja w programie ciężkiej rakiety kosmicznej Sojuz-5 (przedstawianej do niedawna także jako Irtysz - prekursor systemu Jenisej). W tym kontekście podano informację o spotkaniu konstruktorów i projektantów oddelegowanych przez szereg głównych firm i biur przemysłowych podlegających bezpośrednio państwowej korporacji pod kierownictwem Rogozina. Chodzi o spotkanie Rady Głównych Projektantów z 28 czerwca br., do którego doszło w zakładach CSKB-Progress w Samarze. Rozważano na nim kwestie dotyczące uzgodnienia wykonalnej wersji projektu rakiety kosmicznej Sojuz-5.

Uczestnikami rady byli przedstawiciele spółki RKK Energia im. S.P. Koroliowa, ośrodka im. S.A. Ławoczkina, NPO Energomasz oraz jeszcze kilku innych przedsiębiorstw i instytutów przemysłu rakietowego i kosmicznego. Zadeklarowanym głównym celem posiedzenia Rady było rozstrzygnięcie kwestii organizacyjnych związanych z przygotowaniem i dostarczeniem projektu rakiety kosmicznej Sojuz-5 do klienta państwowego – Roskosmos.

Rozpoczęły się prace nad rakietą. Napięte terminy zakończenia wstępnego etapu projektowania systemu rakiety kosmicznej Sojuz-5 nie powinny wpłynąć na czas jej dostarczenia do operatora i rozpoczęcie testów w locie.

Pierwsze doniesienia o zamiarach budowy Sojuza-5 pochodzą jeszcze z 2016 roku. Początkowo system miał zapełnić lukę po lżejszych wersjach rakiet Proton oraz tych z rodziny Zenit (powstających głównie na Ukrainie), których użytkowania nagle zaprzestano z powodów politycznych. Wówczas Sojuza-5 opisywano jako konstrukcję z założenia dwusegmentową (w wersji podstawowej), konstruowaną na bazie wielu dotychczas użytkowanych rozwiązań technicznych i infrastruktury startowej. Zakładane było przy tym użycie nafty lotniczej jako materiału pędnego (na silnikach RD-171MV, bazujących na jednostkach napędowych RD-171M z rakiet Zenit).

W dalszej perspektywie określono, że Sojuz-5 będzie mógł być bazą modułową do konstruowania systemów dużego i superdużego udźwigu. W ten sposób zadeklarowano m.in. możliwość dołączania trzeciego segmentu Blok DM-03, a także wykorzystania większej liczby segmentów głównych w roli rakiet bocznych. Założenia te przyjęto jako punkt wyjścia do wyodrębnienia projektu superciężkiego systemu nośnego Jenisej.

W 2020 roku do projektu Sojuz-5 wprowadzono nowe komponenty: dwa rodzaje pokryw czołowych ładunku - o średnicy 5,2 i 4,11 m, górny stopień Fregat-SBU oraz kilka pomniejszych układów wyposażenia. Po spotkaniu sporządzono raporty mające odzwierciedlać bieżący stan prac nad rozwojem nowych części składowych systemu nośnego.

Co się tyczy natomiast projektu rakiety Amur, jej koncepcja jest nadal dość wczesna, przy jednocześnie szerzej zakrojonych założeniach. Pierwsze oficjalne zapowiedzi tego systemu pochodzą z października 2020 - Roskosmos przedstawił wówczas zamysł stworzenia własnej rakiety kosmicznej wielokrotnego użytku, mocno przypominającą zresztą amerykańskiego Falcona 9. Co w tym przypadku ważne, Amur ma być pierwszą rosyjską rakietą spalającą metan jako składnik materiału pędnego.

Koncepcję systemu zadeklarowano jako plan zastąpienia aktualnie użytkowanych rakiet Sojuz-2. Udźwig Amura ma być wystarczający do wyniesienia ok. 10,5 t ładunku na niską orbitę okołoziemską (LEO), przy cenie nie wyższej niż 22 miliony USD. W konfiguracji wielokrotnego użytku odzyskiwaniu podlegałby segment główny rakiety.

Więcej informacji o projekcie Amur ujawniono w maju 2021 roku. Podano m.in, że wersja jednorazowego użytku będzie mogła wynieść nieco więcej, bo 13,6 tony na LEO. Wskazano też, że w procesie produkcji osłon aerodynamicznych oraz zbiorników na materiał pędny zastosowane będą materiały na bazie włókien węglowych.

Podtrzymywane aktualnie zapowiedzi ukończenia pierwszych systemów Amur oraz Sojuz-5 dotyczą terminów nie wcześniejszych niż 2026 rok.