POLITYKA I PRAWO KOSMICZNE
Zbrojeniówka w centrum polityki przemysłowej UE
Fot. Eurofighter - Niccoli Grosseto 
Ilustracja: ESA
Komisja Europejska zaprezentowała 18 września 2017 r. kluczowe inicjatywy składające się na nową politykę przemysłową UE. Wśród celów administracji unijnej jest stworzenie nowych miejsc pracy, wzrost konkurencyjności europejskiej gospodarki, pobudzenie inwestycji i innowacyjności w tworzeniu czystych i cyfrowych technologii oraz ochrona regionów i pracowników najbardziej zagrożonych przez zmiany gospodarcze. W centrum zainteresowania unijnej polityki przemysłowej będzie przemysł zbrojeniowy i kosmiczny.
Nowa polityka przemysłowa UE konsekwencją wcześniejszych priorytetów
Zaprezentowanie przez Komisję Europejską nowych inicjatyw w zakresie polityki przemysłowej zostało poprzedzone przemówieniem przewodniczącego Komisji Europejskiej. 13 września 2017 r. Jean-Claude Juncker po raz drugi wystąpił przed Parlamentem Europejskim z orędziem o stanie Unii Europejskiej wzorując się na prezydentach USA co roku w styczniu występujących przed Kongresem z mową o stanie państwa. Wskazał, że celem Komisji jest wzmocnienie europejskiego przemysłu i zwiększenie jego konkurencyjności. Ma to dotyczyć w szczególności bazy produkcyjnej oraz 32 mln pracowników, którzy stanowią jej trzon. Podniósł również, że administracja unijna i państwa członkowskie muszą podjąć więcej działań w sferze obronności. Juncker podkreślił, że zarówno Europejski Fundusz Obronny (European Defence Fund), jak i stała współpraca strukturalna w obszarze obronności zostały już przygotowane przez administrację unijną. W jego ocenie do 2025 r. musi powstać w pełni funkcjonalna Europejska Unia Obrony.
Skupienie się Junckera na kwestiach związanych z obronnością i przemysłem jest efektem szeregu inicjatyw unijnych konsekwentnie realizowanych już od 2014 r. Przewodniczący Komisji Europejskiej 15 lipca 2014 r. wskazał politykę obronną jako jeden z kluczowych priorytetów dla całej Komisji w nadchodzącej kadencji.
Czytaj też: Nowa ustawa regulująca wytwarzanie i obrót bronią [ANALIZA]
W listopadzie 2016 r. komisarz do spraw rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości i MŚP Elżbieta Bieńkowska zaprezentowała Europejski Plan Działania na rzecz Obronności (European Defence Action Plan – EDAP), który został przyjęty przez Radę UE 6 marca 2017 r. Ponadto 7 czerwca 2017 r. Komisja Europejska skierowała do Parlamentu Europejskiego oraz Rady projekt rozporządzenia ustanawiającego Europejski Program Rozwoju Przemysłu Zbrojeniowego (European Defence Industrial Development Programme - EDIDP). Tego samego dnia opublikowała „Dokument otwierający debatę na temat przyszłości europejskiej obronności”. Mając na uwadze wskazane przedsięwzięcia Komisja Europejska stawia na wspieranie przemysłu zbrojeniowego i budowę twardych zdolności obronnych wśród państw członkowskich.
Silny potencjał obronny UE nie powstanie bez silnego europejskiego przemysłu zbrojeniowego
W ramach nowej polityki przemysłowej UE istotną rolę ma odegrać Europejski Fundusz Obronny, który ma walnie przyczynić się do wzrostu konkurencyjności i innowacyjności europejskiego przemysłu obronnego. Nowe środki zostaną skierowane do małych i średnich przedsiębiorstw. Do 2020 r. Komisja Europejska chce przeznaczyć 590 mln euro na wsparcie przemysłu obronnego. Ponadto wśród jej propozycji jest alokacja co najmniej 1,5 mld euro co roku, aby uzupełniać i wzmacniać nakłady krajowe. Europejski Fundusz Obronny ma wspomóc badania oraz rozwój prototypów w obszarze elektroniki, metamateriałów, kryptologii i robotyki. Warto zauważyć, że nowa unijna polityka przemysłowa jest realizowana również przez unijne agencje. We wrześniu 2017 r. Europejska Agencja Obrony wystosowała do europejskich firm zbrojeniowych prośbę o udzielenie do 8 grudnia 2017 r. informacji (Request for Information - RFI) w zakresie możliwości optymalizacji zdolności bojowych czołgu podstawowego Leopard 2A4 (projekt OMBT-Leo2).
Więcej wsparcia dla przemysłu kosmicznego
Komisja Europejska chce w ramach prowadzonej polityki mocniej wspierać sektor kosmiczny. Unijne programy takie jak Copernicus, system wspomagania satelitarnego EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay Service), czy Galileo już teraz zapewniają pomoc wielu sektorom. W latach 2014-2020 UE przeznaczyła 12 mld euro na inwestycje w sektor kosmiczny. W październiku 2016 r. Komisja Europejska zaprezentowała dokument pt. „Strategia kosmiczna dla Europy”, w której proponuje szereg inicjatyw skupiających się na maksymalizacji pozytywnych korzyści czerpanych z efektów działań sektora kosmicznego. Strategia koncentruje się również na tworzeniu ekosystemu dla wzrostu potencjału start-upów i udziału UE w światowych rynkach produktów dla przemysłu kosmicznego.
Czytaj więcej: Jak NATO inwestuje w Polsce. Szansa dla przedsiębiorców [ANALIZA]
Inicjatywy pośrednio wpływające na sektor zbrojeniowy i kosmiczny
Nowa polityka przemysłowa UE ma być skoncentrowana również na przedsięwzięciach pośrednio wpływających na sektor zbrojeniowy i kosmiczny. Jeszcze w 2017 r. Komisja Europejska ma zaprezentować nowy system ochrony praw własności intelektualnej promujący innowacyjność i kreatywność. Nowe regulacje w tym zakresie z pewnością będą miały znaczenie dla firm zbrojeniowych i kosmicznych tworzących wiele rozwiązań, które są następnie patentowane. Ponadto KE planuje usprawnienie funkcjonowania systemu zamówień publicznych na terenie UE, który co roku generuje udzielanie zamówień o łącznej wartości 2 bln euro. Trudno powiedzieć, czy Komisja będzie dążyć również do zmian w dyrektywie obronnej 2009/81, ale nie można tego wykluczyć.
Wśród priorytetów jest także zwiększenie ochrony europejskich przedsiębiorstw przed atakami cybernetycznymi. Komisja Europejska zamierza powołać w 2018 r. Europejskie Centrum Badań i Kompetencji w obszarze Cyberbezpieczeństwa (European Cybersecurity Research and Competence Centre), które ma pomóc w budowie zdolności europejskich przedsiębiorstw w zakresie cyberbezpieczeństwa. Ponadto w planach jest ustanowienie unijnej Agencji Cyberbezpieczeństwa (EU Cybersecurity Agency), która będzie służyć pomocą państwom członkowskim UE w obronie przed atakami hakerów. Przedsiębiorstwa zbrojeniowe i kosmiczne są niechybnie narażone na kradzież danych ze strony państw trzecich, zatem sukces nowych inicjatyw leży w orbicie ich zainteresowania.
Czytaj też: Uprawnienia pełnomocnika MON ws. Wisły. "Rozwiązanie wzorowane na zakupie F-16" [ANALIZA]
Komisja Europejska zamierza inwestować w nowoczesne gałęzie przemysłu i wspierać transformację tych starszych. Chodzi np. o rozwój druku 3D, który ma coraz więcej zastosowań wojskowych i kosmicznych będących przedmiotem zainteresowania m.in. Europejskiej Agencji Obrony. Na wsparcie może też liczyć sektor motoryzacyjny i stalowy.
UE chce rozwijać twarde zdolności obronne i poszerzać udział w światowym rynku kosmicznym
Polityka przemysłowa UE w nowym wydaniu po raz pierwszy będzie skupiać się na rozwijaniu twardych zdolności obronnych w państwach członkowskich. Sprzyja temu opuszczanie Unii przez Wielką Brytanię sprzeciwiającą się tego rodzaju inicjatywom, pogorszenie sytuacji międzynarodowej w wyniku m.in. agresywnej polityki Federacji Rosyjskiej, czy mniej przewidywalne działania USA. Przemysł zbrojeniowy w krajach UE może liczyć na rosnące wsparcie finansowe skierowane na badania i rozwój technologii obronnych, wsparcie eksportu i współpracę międzynarodową. Zyska również przemysł kosmiczny, który doczekał się unijnej strategii w tym obszarze i będzie mógł liczyć na dodatkowe fundusze umożliwiające podjęcie skuteczniejszej rywalizacji z przedsiębiorstwami z USA i innych państw spoza UE.
Wojciech Pawłuszko