Druga odsłona Dnia Nauki Polskiej. Badawcze laury i spotkania z wiedzą

W Polsce data 19 lutego to z punktu widzenia naukowego i historycznego dzień szczególny - wtedy właśnie przyszedł na świat jeden z największych polskich uczonych w dotychczasowych dziejach, Mikołaj Kopernik. Nieprzypadkowo zatem rocznicę z tym związaną zadedykowano wszystkim polskim naukowcom, pod postacią nowego państwowego święta w uznaniu wybitnych zasług na polu rozwoju polskiej myśli badawczej. Dzień Nauki Polskiej ma także stwarzać warunki do inspirowania kolejnych pokoleń uczonych - do czerpania z dokonań nie tylko Mikołaja Kopernika, ale również innych kojarzonych z Polską sław nauki: Jana Heweliusza, Ignacego Łukasiewicza, Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Marii Skłodowskiej-Curie, Henryka Arctowskiego, Ludwika Hirszfelda, Jana Czochralskiego i Stefana Banacha.

Ustawę o ustanowieniu Dnia Nauki Polskiej z 9 stycznia 2020 r. prezydent Andrzej Duda podpisał 3 lutego 2020 roku. Jak podano w uzasadnieniu ustawy, ustanowienie Dnia Nauki Polskiej to „wyraz najwyższego uznania dla dokonań rodzimych naukowców w ponad 1000-letniej historii naszego narodu i państwa”. Projektodawcy zaznaczyli, że przez stulecia nauka stanowiła kluczowy impuls do rozwoju intelektualnego, społecznego i gospodarczego.

Z okazji 2. Dnia Nauki Polskiej, w piątek miało miejsce uroczyste ogłoszenie nazwisk laureatów nagród Ministra Edukacji i Nauki dla najwybitniejszych w swoich dziedzinach nauczycieli akademickich i naukowców. Nagrody przyznawane są w 5 kategoriach: za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, dydaktycznej, wdrożeniowej lub organizacyjnej oraz za całokształt dorobku. W tym roku szef MEiN przyznał 74 nagrody, w tym 57 indywidualnych i 17 zespołowych.

Minister edukacji i nauki, Przemysław Czarnek, nazwał obchodzony wówczas Dzień Nauki Polskiej szczególnym dla wszystkich naukowców i pracowników szkolnictwa wyższego w Polsce. "Przygotowujemy się już do tego, by za dwa lata obchodzić 550. rocznicę jego urodzin. Z tego powodu przygotowujemy bardzo ważny program wsparcia polskiej nauki" – powiedział.

Nagrody za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności naukowej łącznie otrzymało 71 osób (przyznanych 31 nagród indywidualnych i zespołowych). Nagrody w tej kategorii są przyznawane m.in. za: prowadzenie badań naukowych, w wyniku których została zdobyta nowa wiedza nienastawiona na bezpośrednie zastosowanie komercyjne bądź nowa wiedza i umiejętności nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług, lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń; prowadzenie prac rozwojowych, w wyniku których nabyto, połączono, ukształtowano lub wykorzystano dostępną aktualnie wiedzę lub posiadane umiejętności; prowadzenie twórczości artystycznej, w wyniku której powstało dzieło artystyczne materialne lub niematerialne, w tym artystyczne wykonanie, stanowiące znaczący wkład w rozwój kultury; kierowanie zespołami badawczymi.

W kategorii nagrody za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności dydaktycznej przyznano 9 nagród indywidualnych i zespołowych za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności dydaktycznej (65 osób). W tej kategorii działalności dydaktycznej oceniana jest aktywność w zakresie kształcenia i wychowywania studentów oraz kształcenia doktorantów i promowania kadr dydaktycznych. Wyróżnieni prowadzą kształcenie specjalistyczne służące rozwojowi gospodarczemu i społecznemu regionu lub kraju, a także są autorami lub współautorami wybitnych i innowacyjnych podręczników akademickich.

W kategorii nagrody za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności wdrożeniowej przyznano 10 nagród indywidualnych i zespołowych. Łącznie wyróżnienie otrzymało 26 osób. Za znaczące osiągnięcia wdrożeniowe uznaje się: praktyczne wykorzystanie wyników badań naukowych lub prac rozwojowych, w szczególności w działalności przemysłowej, naukowej lub handlowej; komercjalizację wyników działalności naukowej oraz know-how związanego z tymi wynikami; wdrożenie oryginalnego osiągnięcia projektowego, technologicznego lub artystycznego.

Nagrody za znaczące osiągnięcia w zakresie działalności organizacyjnej otrzymało łącznie 6 osób. Nagroda w tej kategorii jest przyznawana m.in. za rozszerzanie współpracy międzynarodowej, rozwijanie współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym czy efektywne zarządzanie podmiotem tworzącym system szkolnictwa wyższego i nauki.

W kategorii nagrody za całokształt dorobku naukowego przyznano 18 nagród indywidualnych. To kategoria, w której wyróżnienia odbierają wybitne osobowości polskiej nauki i szkolnictwa wyższego za swoją wieloletnią działalność naukową, dydaktyczną oraz organizacyjną.

Popularyzacja i inspiracja

W tym samym czasie w całej Polsce organizowano okolicznościowe wydarzenia i inicjatywy nawiązujące w najróżniejszy sposób do obszaru działalności naukowej. Z okazji święta polskich naukowców Stowarzyszenie Społeczeństwo i Nauka SPIN zainaugurowało projekt „SPINaj naukę”, którego zadaniem ma być promocja osiągnięć naukowych i zacieśnianie współpracy pomiędzy instytucjami działającymi w obszarze popularyzacji nauk.

19 lutego miały miejsce pierwsze wydarzenia w ramach projektu. I tak np. Centrum Nauki Kopernik w Warszawie zorganizowało spotkanie z prof. Aleksandrem Wolszczanem, odkrywcą pierwszych planet pozasłonecznych, Gdyńskie Centrum Nauki Experyment - pokaz doświadczeń inspirowanych odkryciami z zakresu chemii Ignacego Mościckego, a Park Nauki Torus w Ciechanowie - rozpowszechniał wiedzę o robotach podbijających kosmos (z polskim wkładem).

Projekt "SPINaj naukę" potrwa do sierpnia 2022 r. - bierze w nim udział 11 ośrodków, przy dofinansowaniu ze środków Ministra Edukacji i Nauki. Budżet inicjatywy to prawie 1 mln PLN. W ramach niego odbędą się jeszcze dwie ogólnopolskie konferencje oraz kilkaset wydarzeń popularnonaukowych w całej Polsce.

Przez te dwa lata będziemy promować różne dyscypliny naukowe w sposób najbardziej nam znany, a i lubiany przez naszych odbiorców - przy pomocy pokazów, warsztatów, gier miejskich, questów, filmików. Jeśli zaś warunki związane z pandemią na to pozwolą - wyjdziemy w przestrzeń miasta. Czasem będzie zabawnie, czasem - poważnie. A program skierowany będzie do dorosłych, młodzieży i najmłodszych.

Wśród tematów, które będą poruszać centra nauki, wymienia się m.in. biodegradowalne polimery, szyfrowanie, połączenie muzyki i matematyki, opowieści o fraktalach, ruch i bezruch, lotnictwo,  roboty kosmiczne, energię jądrową, genetykę i nowotwory. "A my w Centrum Nauki Experyment będziemy się zastanawiać, co by było, gdyby Maria Skłodowska-Curie miała kanał na YouTube" - zapowiada Alicja Harackiewicz.

Naszym zadaniem jest zbliżać naukę do społeczeństwa, aby te dwa światy się zrozumiały. Chcemy, by przeciętny obywatel wiedział, co się dzieje na uczelniach, w jakim kierunku zmierzają badania, co może być dla niego ważne, a może kluczowe. Świat nauki powinien być interesujący i przyjazny szczególnie dla młodych, którzy dokonują swoich wyborów co do zawodu, ale i dla starszych, by nie obawiać się zmian, nowych technologii i postępu. Każdy powinien rozumieć, że nauka jest wokół niego i jest istotna w jego życiu. Z drugiej strony badacze powinni zabiegać o to, by społeczeństwo interesowało się nauką. Choćby po to, żeby ludzie częściej podejmowali wybory, co do których nauka jest zgodna. Chodzi o to, by się lepiej zrozumieć.

Harackiewicz zwraca też uwagę, że współczesna nauka jest i powinna być coraz bardziej interdyscyplinarna. Zatem dobre komunikowanie badań, zrozumiały język dla naukowców z różnych dyscyplin jest bardzo istotne. "Biolog powinien rozumieć istotę badań fizyka, a mechatronik poznać rewolucję dokonującą się w laboratoriach biochemicznych. Obserwowaliśmy wielkie zainteresowanie łączeniem środowisk akademickich na Festiwalu ScienceCom - sądzimy, że to jest potrzeba i przyszłość nauki" - zauważa.

Jak dodaje, poznawanie nowych tematów to fascynująca przygoda i olbrzymia przyjemność. "Chcemy to pokazać naszym odbiorcom, bo to ważna droga, aby zachęcić kogoś do zainteresowania się nauką" - podsumowuje.

Źródło: PAP/MEiN