Prawniczy wyścig po bogactwa z przestrzeni kosmicznej [ANALIZA]

Wielkie ambicje Wielkiego Księstwa Luksemburg

W dniu 5 czerwca br. w Nowym Jorku odbyła się konferencja The Promise of Space Resources: a Luxembourg Public-Private Initiative zorganizowana przez Ministerstwo Gospodarki Wielkiego Księstwa Luksemburg, przy wsparciu American Industrial Acquisition Corporation. Najważniejszym punktem wydarzenia było wystąpienie luksemburskiego wicepremiera oraz ministra gospodarki Etienne Schneider’a (odpowiedzialnego także za projekt spaceresources.lu), który ze zgromadzonymi słuchaczami podzielił się szczegółami dotyczącymi tego, jak rząd Luksemburga zamierza wykorzystać potencjał drzemiący w kosmicznym górnictwie.

Czytaj też: Luksemburg: miliony euro na misje wydobywcze w kosmosie

Etienne Schneider wskazał, że Luksemburg starając się uzyskać korzyści płynące z kosmicznego górnictwa, planuje wykorzystać posiadane doświadczenie we wspieraniu zaawansowanych rozwiązań oraz badań technologicznych za pomocą dokapitalizowania prywatnych i innowacyjnych przedsięwzięć, znajdujących się na wczesnym etapie rozwoju i obarczonych wysokim ryzykiem niepowodzenia inwestycji (venture capital). W tym celu planowane jest utworzenie specjalnego funduszu inwestycyjnego, którego ostateczna forma nie została jednak jeszcze ustalona. Mario Grotz, dyrektor generalny Departamentu ds. Nauki, Własności Intelektualnej i Nowych Technologii w Ministerstwie Gospodarki Luksemburga wskazuje na dwa możliwe scenariusze. Pierwszym jest stworzenie funduszu, którego środki pochodziłyby z publicznych oraz prywatnych źródeł. Drugą możliwością jest powołanie funduszu, na którym zgromadzone będą jedynie środki publiczne.

Niezależnie od wybranej drogi funduszem tym zarządzać będzie specjalnie w tym celu powołana krajowa agencja kosmiczna, której jedynym i głównym przedmiotem zainteresowania będzie odpowiednie zarządzanie inwestycjami w przedsiębiorstwa zaangażowane w górnictwo kosmiczne.

Schneider dodał także, że w trakcie najbliższych dwóch miesięcy parlament w Luksemburgu ma poddać pod głosowanie odpowiedni akt prawny, którego przepisy wzorowane będą na przyjętej w Stanach Zjednoczonych Ameryki ustawie U.S. Commercial Space Launch Competitiveness Act of 2015. W odróżnieniu jednak od niej nowe prawo w Luksemburgu chronić ma nie tylko krajowych, ale także zagranicznych przedsiębiorców i inwestorów.

Czytaj też: Polskie firmy wchodzą w górnictwo kosmiczne. Konsorcjum i współpraca z Luksemburgiem

Wolna amerykanka?

Ochronie i wsparciu jedynie amerykańskich obywateli i podmiotów z pewnością służyć będą postanowienia Space Commerce Free Enterprise Act of 2017, którego tekst oraz poprawki do niego zostały przyjęte przez Komisję Izby Reprezentantów ds. Nauki, Przestrzeni Kosmicznej oraz Technologii 8 czerwca 2017 r. W tekście projektu zapisana została zasada stanowiąca, że każdy obywatel oraz każda jednostka organizacyjna podlegająca prawu Stanów Zjednoczonych może korzystać z wolności do eksploracji i wykorzystania przestrzeni kosmicznej (do czego tekst projektu wyraźnie zalicza wydobywanie surowców z asteroid oraz innych ciał niebieskich). Wolność ta może doznać ograniczeń jedynie wtedy, gdy wymagają tego bezpieczeństwo narodowe Stanów Zjednoczonych oraz zobowiązania wynikające z Traktatu o przestrzeni kosmicznej odnoszące się do nadzorowania i monitorowania aktywności niepaństwowych podmiotów w kosmosie.

Na Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki nałożony został obowiązek zapewnienia, że każda działalność amerykańskich podmiotów w przestrzeni kosmicznej, w tym także kosmiczne górnictwo, wolna będzie od aktów obcej agresji i szkodliwych zakłóceń, a wszelkie prawa własności w kosmosie będę objęte właściwą ochroną.

Ponadto potwierdzenie znalazły informacje o przekazaniu do Departament Handlu Stanów Zjednoczonych kompetencji do autoryzowania i nadzorowania działalności podmiotów prywatnych w kosmosie a całe postępowanie administracyjne ma trwać maksymalnie 60 dni od momentu wpłynięcia wniosku w przedmiocie autoryzacji. Natomiast wszelkie wątpliwości co do zgodności planowanych przez podmiot prywatny działań w przestrzeni kosmicznej z Traktatem o przestrzeni kosmicznej powinny być w razie braku wystarczających dowodów i faktów rozstrzygane na jego korzyść.

Projekt ustawy Space Commerce Free Enterprise Act of 2017 skierowany został do głosowania w Izbie Reprezentantów a poparcie, jakie uzyskał on w Komisji zarówno od Republikanów, jak i od Demokratów, może wskazywać, że (potencjalnie z niewielkimi zmianami) w niedługim czasie zostanie on przyjęty przez tę Izbę, a następnie Senat.

Strategia Starego Kontynentu

Unia Europejska także zdaje się powoli zauważać doniosłość kosmicznego górnictwa. W przyjętym w październiku 2016 r. komunikacie Komisji Europejskiej Strategia kosmiczna dla Europy stwierdza ona, że zagadnienie praw własności wydobywanych w kosmosie surowców stanowi wyzwanie zarówno dla społeczności międzynarodowej, jak i obowiązującego międzynarodowego porządku prawnego.

Natomiast Rada Unii Europejskiej w dniu 30 maja 2017 r. w konkluzjach dotyczących Strategii Kosmicznej dla Europy uznała europejskie wsparcie dla współpracy międzynarodowej, opartej na jasnych zasadach i obowiązującym prawie, za fundamentalnie istotne dla utrzymania przez Unię ważnej pozycji jako aktywnego podmiotu prowadzącego działalność w przestrzeni kosmicznej. 

Powyższe stwierdzenia, chociaż niezwykle istotne, mają jednak charakter przede wszystkim polityczny, a kosmiczne górnictwo chociaż rozpoznane zostało jako istotny czynnik, mogący kształtować stosunki gospodarcze, mimo wszystko nie znajduje się w centrum zainteresowania organów unijnych.

Sytuacja ta może jednak ulec zmianie. Swoje sprawozdanie dotyczące Strategii kosmicznej dla Europy przygotowuje obecnie Podkomisja Parlamentu Europejskiego ds. Przemysłu, Badań Naukowych i Energii. W związku z tym, że prace nad tym dokumentem są ciągle w toku, jego treść nie została jeszcze ostatecznie ustalona. Warto jednak bliżej się przyjrzeć jego obecnym postanowieniem.

Jedna część sprawozdania poświęcona została w całości problemowi kosmicznego górnictwa. W ustępie 25. projektu znaleźć można zobowiązanie Komisji do przeanalizowania (lub monitorowania w zależności wersji tekstu) istniejących w sektorze prywatnym dążeń w dziedzinie górnictwa kosmicznego w celu zapobiegnięcia wyścigowi do zasobów naturalnych znajdujących się w przestrzeni kosmicznej. W ustępie 25a znalazło się natomiast wezwanie państw członkowskich do pokonania różnic pomiędzy nimi dotyczących praw własności surowców w przestrzeni kosmicznej i przygotowania pod kierownictwem Komisji Europejskiej wspólnego stanowiska w tej sprawie przed posiedzeniem podkomitetu prawnego Komitetu ds. Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej ONZ w kwietniu 2018 r.

Przełomowe najbliższe miesiące

Wspomniane powyżej inicjatywy takie jak przygotowywanie przez Luksemburg własnego prawodawstwa dotyczącego kosmicznego górnictwa, prace w Stanach Zjednoczonych Ameryki nad ustawą Space Commerce Free Enterprise Act of 2017 oraz powolne powstawanie wspólnej europejskiej strategii kosmicznej, ukształtują sposób, w jaki postrzegać będzie się komercyjną działalność w kosmosie w społeczności międzynarodowej w najbliższej, a może i także w dalszej przyszłości. Równoczesne tworzenie prawa regulującego np. kosmiczne górnictwo w Stanach Zjednoczonych Ameryki i Unii Europejskiej (jako całości) uznać należy za pozytywne zjawisko, ponieważ porządek prawny UE może stanowić przeciwwagę dla rozwiązań amerykańskich, gdyby te okazały się zbyt liberalne lub nie do pogodzenia z międzynarodowym prawem kosmicznym. Należy bowiem mieć na uwadze, że w tym “prawnym wyścigu” ważne jest nie tylko zapewnienie odpowiednich ram prawnych prywatnym przedsiębiorcom, ale także poszanowanie Traktatu o przestrzeni kosmicznej, z którego wynika, że badanie i użytkowanie przestrzeni kosmicznej prowadzone być powinno dla dobra i w interesie wszystkich krajów.

Czytaj też: Kosmiczne górnictwo: wyścig po pozaziemskie bogactwa [ANALIZA]

Kamil Dobrowolski