U kresu Horyzontu 2020. Program w Polsce pod względem nakładów na kosmos

Kwota 14,18 mln EUR – tyle polskie podmioty pozyskały na technologie kosmiczne i badania kosmosu w dobiegającym swojego kresu siedmioletnim unijnym programie finansowania badań i innowacji Horyzont 2020. Jak podkreślili przedstawiciele Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE, to dwukrotnie więcej niż w latach 2007-2013, gdy wartość ta osiągnęła 7,36 mln EUR. "Polska jest na 13. pozycji wśród krajów UE, które pozyskały najwięcej na rozwój w obszarze Przestrzeń kosmiczna. Za nami są Szwajcaria, Finlandia, Dania, Irlandia czy Czechy. Pozyskaliśmy niewiele mniej niż Norwegia (640 tys. euro mniej)" - wskazano w komunikacie KPK Programów Badawczych Unii Europejskiej.

Jak zauważono, wyróżniającą się specjalnością techniczną pod względem środków pozyskanych z Horyzontu 2020 na badania i technologie kosmiczne w Polsce okazała się robotyka. Ponad 1 mln EUR na rozwój tego rodzaju technologii pozyskała firma PIAP Space, która ściśle współpracuje z Przemysłowym Instytutem Automatyki i Pomiarów należącym do Sieci Badawczej Łukasiewicz. Dzięki inwestycjom finansowanym z programu Horyzontu 2020 spółka stworzyła prototyp urządzenia do przechwytywania satelitów. "Rozwinęliśmy prototyp chwytaka do serwisowania satelitów oraz czujniki siły dedykowane do pracy na niskiej orbicie okołoziemskiej. Te unikatowe w skali Europy technologie pozwoliły naszej firmie pozyskać kolejne zlecenia od Europejskiej Agencji Kosmicznej i firm komercyjnych" - wyjaśnia Mateusz Wolski, prezes PIAP Space.

Spółka wypracowała m.in. technologię w ramach Strategicznego Klastra Badawczego Unii Europejskiej „Per Aspera”. "Zaangażowanie w prace klastra zbudowało naszą pozycję na arenie międzynarodowej, co przełożyło się na liczne partnerstwa biznesowe" – dodaje prezes.

Wyższa pozycja Polski w unijnym budżecie na rozwój nauki i innowacji to jednak przede wszystkim wspólna zasługa 38 podmiotów, które wnioskowały pomyślnie o środki w programie Horyzont 2020. Najwięcej pozyskała Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) - ponad 6,1 mln EUR, czyli niemal połowę wartości wszystkich grantów dla polskich podmiotów.

Wyniki zrealizowanych otwartych konkursów, których celem było finansowanie rozwoju badań i technologii kosmicznych, zostały podsumowane przez Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych Unii Europejskiej. "Największe kraje europejskie inwestują od dziesięcioleci miliardy euro w rozwój swojej branży kosmicznej. Polska zwiększyła wydatki na rozwój sektora kosmicznego w ostatnich latach" – komentuje Piotr Świerczyński, ekspert KPK Programów Badawczych Unii Europejskiej.

Widać wyraźną mobilizację ze strony sektora prywatnego. Dotacje dostały 24 firmy, czyli trzy razy więcej niż w latach 2007-2013. Jednak największy sukces zawdzięczamy Polskiej Agencji Kosmicznej, która jest jedną z 20 europejskich organizacji z największym dofinansowaniem.

Świerczyński zwraca uwagę, że polskie organizacje biorą na siebie coraz większą odpowiedzialność i wychodzą z inicjatywą. "Zainicjowaliśmy i poprowadziliśmy 5 własnych projektów z udziałem partnerów zagranicznych. Odgrywamy większą rolę w konsorcjach międzynarodowych" – mówi ekspert KPK Programów Badawczych Unii Europejskiej.

Polska Agencja Kosmiczna, która pozyskała niemal połowę dofinansowania przypadającego naszym podmiotom w ramach programu Horyzont 2020 na rozwój technologii kosmicznych, uczyniła to na rzecz rozwoju systemu obserwacji i śledzenia obiektów w przestrzeni kosmicznej, bezpiecznej rządowej komunikacji satelitarnej oraz robotyki kosmicznej.

Udział administracji publicznej w programach ramowych UE jest kluczowy, bo otwiera drzwi polskim firmom i instytucjom nauki do projektów realizowanych na poziomie administracji międzynarodowej. Wszystkie projekty, które prowadzimy, realizujemy wspólnie z Europejską Agencją Kosmiczną, Agencją Europejskiego GNSS oraz innymi narodowymi agencjami kosmicznymi z Europy.

W ramach systemu obserwacji i śledzenia obiektów w przestrzeni kosmicznej PAK buduje sieci z istniejących teleskopów i rozbudowuje infrastrukturę dla Narodowego Centrum Operacyjnego, które jest elementem Krajowego Systemu Świadomości Sytuacyjnej w Przestrzeni Kosmicznej. Centrum zajmuje się identyfikowaniem i monitorowaniem obiektów poruszających się na orbicie okołoziemskiej.

Program bezpiecznej komunikacji satelitarnej jest programem nowym. Jako przedstawiciele krajowej administracji przystąpiliśmy do niego na tak wczesnym etapie rozwoju, że możemy zadbać o należyty udział polskich podmiotów w tym ważnym obszarze zarządzania sektorem kosmicznym. Natomiast w programie robotyki kosmicznej, m.in. dzięki udziałowi Polskiej Agencji Kosmicznej w grancie systemowym, możliwe było włączenie polskich podmiotów do najważniejszych projektów badawczo-rozwojowych w tym obszarze.

Zdaniem Piotra Świerczyńskiego z KPK Programów Badawczych UE, stopień alokacji środków z Horyzontu 2020 świadczy o sukcesie Polski w tym obszarze. Jego zdaniem, zadecydowały o tym dwa główne czynniki. "Po pierwsze od wielu lat realizujemy projekty dla Europejskiej Agencji Kosmicznej, więc polskie przedsiębiorstwa i instytucje naukowe wzmocniły swój potencjał i kompetencje, dzięki temu mamy dostęp do międzynarodowych konsorcjów" - zapewnia. Jako drugi czynnik wskazuje działalność Polskiej Agencji Kosmicznej. "Jest partnerem analogicznych agencji zagranicznych, a tym samym otworzyła nam drzwi do projektów systemowych realizowanych z ramienia agencji rządowych" – uzasadnia.

W kontekście zbliżającego się szybko nowego okresu programowania unijnego budżetu, branża myśli już o kolejnych okazjach do pozyskiwania dofinansowania. Nie określono przy tym jeszcze dokładnych kwot, które Komisja Europejska przeznaczy na konkursy na rozwój technologii kosmicznych w nowej perspektywie finansowej. Trwają tutaj obecnie negocjacje budżetowe.

Komisja Europejska chciałaby w programie Horyzont Europa przeznaczyć na badania naukowe i technologie ok. 90 mld EUR. W programie Horyzont 2020 na projekty wyłonione w konkursach w obszarze Przestrzeń kosmiczna przeznaczono 950 mln euro, czyli ponad 230 mln euro więcej niż w 7. Programie Ramowym (713,29 mln euro), który był jego prekursorem.

Z programów ramowych mogą skorzystać wszystkie podmioty, które realizują prace badawcze i innowacyjne. A zatem w konkursach mogą wziąć udział: uczelnie, instytuty badawcze i naukowe, małe i średnie przedsiębiorstwa, duże firmy, instytucje otoczenia nauki czy biznesu, jak również przedstawiciele administracji publicznej.

Dostępne są także konkursy dla indywidualnych naukowców na realizację przełomowych projektów badawczych, a także stypendia umożliwiające im pobyty zagraniczne. Jedną z głównych zasad programu jest konieczność zbudowania lub udziału w międzynarodowym konsorcjum projektowym, w skład którego powinny wejść minimum trzy podmioty. Jedynie firmy z sektora MŚP mogą samodzielnie starać się o granty w programach ramowych.

Źródło: Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE