Pełna nazwa projektu – „System operacyjnego gromadzenia, udostępniania i promocji cyfrowej informacji o środowisku” – zdradza najważniejsze jego cele. Głównym będzie udostępnienie danych satelitarnych programu Copernicus (historycznych i bieżących zobrazowań pochodzących z satelitów Sentinel) oraz danych pochodzących z innych satelitów środowiskowych i meteorologicznych. Co to oznacza w praktyce?

Efektem realizacji projektu będzie jedyny w Polsce kompleksowy system pozwalający na powszechne i łatwe korzystanie z cyfrowej informacji satelitarnej. Ważne są tutaj słowa „powszechne” i „łatwe”, gdyż tworzony system z założenia przeznaczony jest dla wszystkich, tj. użytkownikami systemu będą też podmioty publiczne: administracja, instytucje i centra zarządzania kryzysowego, Policja, Państwowa Straż Pożarna, jednostki edukacyjne i naukowe. Tak szerokie i zróżnicowane grono odbiorców świadczy o uniwersalności informacji satelitarnej oraz stale rosnącym zapotrzebowaniu na jej udostępnianie.

Jednym z głównych elementów systemu będzie stacja odbioru i przetwarzania danych z satelitów Sentinel. Powstanie ona w krakowskim oddziale Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Przedsięwzięcie jest sporym wyzwaniem organizacyjno-technicznym, niemniej jednak bardzo ważnym strategicznie. Własna stacja odbiorcza uniezależnieni Polskę od innych państw w kwestii dostępu do zobrazowań satelitarnych, także archiwalnych (stacji towarzyszyć będzie narodowe archiwum danych satelitarnych). W przyszłości stacja umożliwi realizację zadań narodowego operatora Programu Copernicus, co podniesie rangę naszego kraju na arenie europejskiego sektora kosmicznego.

Ułatwienie dostępu do danych satelitarnych to także działania promocyjno-edukacyjne. Z jednej strony przyczynią się do zwiększenia wiedzy na temat danych tego rodzaju i ich znaczenia, z drugiej – pomogą przekazać umiejętności operowania informacją satelitarną w konkretnych sytuacjach. Cele promocyjne i dydaktyczne Sat4Envi będą realizowane poprzez stacjonarne i mobilne centrum analizy i udostępniania informacji naukowej.

CBK PAN odpowiedzialne jest za zorganizowanie Mobilnego Centrum Analizowania i Opracowania Danych Satelitarnych (MCS). Poza odpowiednią infrastrukturą techniczną, w skład MCS wejdą specjaliści CBK PAN z zakresu teledetekcji, geoinformatyki oraz zarządzania kryzysowego. Obecność tych ostatnich nie jest przypadkowa, gdyż MCS ma pełnić również funkcję wsparcia w zakresie pozyskiwania, analizy i wykorzystania danych satelitarnych w zarządzaniu kryzysowym, ratownictwie i ochronie ludności. Mowa zarówno o bieżących działaniach operacyjnych, jak i procesach analityczno-planistycznych.

Pogramy szkoleniowe dla podmiotów sektora bezpieczeństwa i administracji publicznej, jakie przewidziano w ramach Sat4Envi, są niezwykle ważnym ogniwem planowanego systemu. Powszechny dostęp do danych satelitarnych powinien ściśle korelować z umiejętnościami społeczeństwa do ich wykorzystania według potrzeb. Bez odpowiedniej wiedzy merytorycznej odbiorców żaden system nie będzie wystarczająco efektywny i wydajny.

Zapewnienie narodowej, niezależnej infrastruktury do pozyskiwania, archiwizowania, dystrybuowania i przetwarzania danych satelitarnych, plus wsparcie promocyjne i edukacyjne – właśnie w ten sposób powstaje społeczeństwo o wysokich kompetencjach cyfrowych na miarę XXI wieku. Przy zrealizowaniu wszystkich założeń określonych u podstaw projektu Sat4Envi bez cienia wątpliwości przyczyni się on do wzrostu tych kompetencji w polskim społeczeństwie i umożliwi dostęp do danych satelitarnych „na wyciągnięcie ręki”.

Sukces wymaga współpracy najważniejszych podmiotów branży kosmicznej i informatycznej w Polsce. Liderem projektu Sat4Envi jest więc Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy, który od dekad zajmuje się operacyjnym pozyskiwaniem i przetwarzaniem danych satelitarnych. Wspierają go Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk, Akademickie Centrum Komputerowe CYFRONET AGH oraz Polska Agencja Kosmiczna. Na pracę poznaczono niemal 18 milionów złotych (85% tej kwoty pochodzi z budżetu środków europejskich, resztę zapewnia budżet państwa).

Alicja Gadawska

Centrum Informacji Kryzysowej

Centrum Badań Kosmicznych PAN