Strona główna
Szansa na odkrycie planet w najbliższym układzie gwiazdowym
Astronomowie prześledzili, jak w ciągu kilkudziesięciu najbliższych lat będzie się zmieniać pozycja na niebie gwiazd A i B z układu Alfa Centauri. Istnieje spora szansa, że w 2028 r. składnik A spowoduje zjawisko soczewkowania grawitacyjnego. Będzie to doskonała okazja do poszukania planet wokół tej gwiazdy.
Alfa Centauri to najbliższy Słońcu układ gwiazd w galaktyce Drogi Mlecznej. Widać go na niebie południowym w konstelacji Centaura. Składa się w istocie z trzech powiązanych ze sobą grawitacyjnie gwiazd. Dwie pierwsze są podobne do naszej gwiazdy dziennej – to Alfa Centauri A oraz Alfa Centauri B. Trzeci, nieco oddalony od pozostałych składnik, Alfa Centauri C, jest znacznie lepiej znany pod nazwą Proxima Centauri. To najbliższa Ziemi gwiazda, nie licząc Słońca. Niedawno naukowcy stwierdzili, że jest ona okrążana przez planetę, Proximę b.
Czytaj więcej: Odkrycie potwierdzone. Proxima Centauri ma planetę typu ziemskiego
Analizy przyszłego ruchu dwóch głównych składników Alfa Centauri dokonał zespół francuskich badaczy pod kierunkiem Pierre'a Kervella z CNRS/Universidad de Chile. Stwierdzili oni, że istnieje znaczna szansa, iż w 2028 r. Alfa Centauri A ustawi się z punktu widzenia obserwatora na Ziemi w jednej linii ze znacznie odleglejszą gwiazdą S5, prawdopodobnie zaliczającą się do czerwonych olbrzymów. Może wówczas dojść do zjawiska soczewkowania grawitacyjnego.
Soczewkowanie grawitacyjne wynika z zakrzywiania przestrzeni przez masywne obiekty – takie jak np. gwiazdy. W tym przypadku rolę soczewki wypełni Alfa Centauri A. Masa tej gwiazdy zakrzywi tor lotu światła gwiazdy S5, która znajdzie się za Alfą Centauri. W idealnym przypadku można będzie wtedy zobaczyć tzw. pierścień Einsteina – zagięte światło gwiazdy S5 utworzy świetlistą obręcz wokół bliższej nam gwiazdy Alfa Centauri A.
Soczewkowanie grawitacyjne polega na uginaniu i skupianiu światła odległych obiektów przez obiekty bliższe nam, którymi mogą być dowolne masywne ciała np. czarne dziury, gwiazdy, gwiazdy z planetami lub same planety (swobodne). Warunkiem zajścia takiego zjawiska jest idealne lub niemal idealne ustawienie się na jednej linii odległej świecącej gwiazdy i bliższego soczewkującego ciała. Jeśli Alfa Centauri A posiada krążące wokół niej planety, mogą one spowodować dodatkowe zaburzenia w zjawisku soczewkowania, co objawi się zmianami jasności odległej gwiazdy. Na tej podstawie astronomowie będą w stanie stwierdzić zarówno istnienie, jak i liczbę planet oraz ich masy.
Znając masę bliższej gwiazdy astronomowie są w stanie przewidzieć, w jaki sposób światło odleglejszego obiektu zostanie zakrzywione. Odchylenia od tego przewidywanego modelu spowodowane obecnością planet orbitujących wokół Alfy Centauri A, jeśli takowe istnieją, pozwolą badaczom na zdobycie podstawowych informacji o potencjalnych, jednych z najbliższych nam, planetach pozasłonecznych w Galaktyce.
Niestety może zdarzyć się także taka sytuacja, że do soczewkowania nie dojdzie (w ramach opublikowanych dokładności pomiaru wchodzi w grę brak soczewkowania) lub jeśli nawet do niego dojdzie (a szansa na to wynosi 45%), potencjalne nieodkryte jeszcze planety będą w niekorzystnej konfiguracji i nie dadzą sygnału swojego istnienia.
Prawdopodobne zjawisko soczewkowania grawitacyjnego będzie w 2028 r. obserwowane przez szereg teleskopów ESO: VLT, ukończony już E-ELT oraz ALMA.