Trwa konkurs na nazwy egzoplanet. Ponad 1000 zgłoszeń w polskiej edycji

Z okazji swojego stulecia Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) umożliwiła wszystkim mieszkańcom Ziemi udział w wyłanianiu nazw dla planet krążących wokół innych gwiazd. Każdy kraj otrzymał prawo nazwania jednej planety i gwiazdy. Aby je wyłonić, prowadzone są narodowe konkursy.

Swój pomysł na nazwę może zgłosić każdy. Można tego dokonywać indywidualnie, albo jako szkoły, organizacje, instytucje, kluby lub inne podmioty. Zgłoszenia przyjmowane są poprzez formularz na stronie internetowej konkursu www.iau100.pl/planety. Należy zgłosić dwie nazwy: jedną dla planety, a drugą dla gwiazdy, którą okrąża. Dodatkowo trzeba dołączyć krótkie uzasadnienie dla naszego pomysłu.

W polskim konkursie IAU100 NameExoWorlds otrzymaliśmy już ponad 1000 zgłoszeń z propozycjami nazw dla planety przyznanej Polsce. Zachęcamy do nadsyłania kolejnych. Może to właśnie Twój pomysł zostanie ostatecznie wybrany? Na pomysły czekamy do 31 lipca 2019 roku. Potem, po wakacjach nastąpi drugi etap konkursu: po weryfikacji zgłoszeń przez komitet konkursowy pod kątem zgodności z kryteriami ustanowionymi przez Międzynarodową Unię Astronomią, wyłoniona zostanie pula propozycji, na które będzie można głosować.

Polsce przypadła do nazwania planeta BD+14 4559 b. Została ona odkryta w 2009 roku przez zespół polskich astronomów kierowany przez prof. Andrzeja Niedzielskiego z Centrum Astronomii UMK. Planeta jest gazowym olbrzymem nieco większym i masywniejszych od Jowisza. Okrąża swoją gwiazdę co około 269 dni ziemskich. Co ciekawe, jej orbita przebiega w ekosferze, czyli w strefie wokół gwiazdy, w której panują warunki umożliwiające występowanie na powierzchni planety wody w stanie ciekłym. Co prawda planeta jest gazowa, ale jeżeli posiada duży księżyc, który miałby atmosferę, to można spekulować czy nie panują na nim warunki zdatne do zamieszkania przez jakąś formę życia, a przynajmniej do występowania wody.

Gwiazda BD+14 4559 jest widoczna na niebie w konstelacji Pegaza. Późnym latem, jesienią i na początku zimy panują dogodne warunki do jej obserwacji wieczorami z Polski. Obiekt jest w zasięgu amatorskich teleskopów, a także lornetek. Natomiast samej planety nie zobaczymy, o jej istnieniu wywnioskowano na podstawie wpływu jaki wywiera na gwiazdę. Od układu BD+14 4559 dzieli nas około 160 lat świetlnych.

Polska astronomia ma duże osiągnięcia w dziedzinie badań planet pozasłonecznych. Warto chociażby wskazać odkrycie pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego przez prof. Aleksandra Wolszczana, co ogłoszono w 1992 roku. Później wielu innych polskich astronomów odkrywało kolejne egzoplanety lub brało udział w ich badaniach. W szczególności należy wskazać dwie grupy badawcze z dużymi osiągnięciami na tym polu: zespół projektu OGLE (The Optical Gravitational Lensing Experiment, czyli Eksperyment Soczewkowania Grawitacyjnego) z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego oraz zespół z Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Narodowy konkurs IAU100 NameExoWorlds uzyskał wsparcie w różnej formie od bardzo wielu podmiotów. W szczególności polski konkurs IAU100 NameExoWorlds uzyskał patronat od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Jarosława Gowina, a także patronaty honorowe od wielu organizacji i instytucji związanych z astronomią, kosmosem lub badaniami naukowymi, takich jak Polskie Towarzystwo Astronomiczne, Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii, Polska Agencja Kosmiczna, Polska Akademia Nauk (PAN), Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO).

Patronami honorowymi są także krajowe instytuty astronomiczne: Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie (CAMK PAN), Centrum Badań Kosmicznych PAN w Warszawie (CBK PAN), Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (OA UJ), Instytut Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (IOA UAM), Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (CA UMK), Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego (OA UW), Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego.

W gronie patronów honorowych znalazły się też instytucje zajmujące się popularyzacją astronomii: Planetarium Śląskie w Chorzowie, Hevelianum w Gdańsku, Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Grudziądzu, Planetarium EC1 w Łodzi, Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne, Centrum Popularyzacji Kosmosu Planetarium Toruń.

W składzie Komitetu Honorowego swoim autorytetem konkurs wspierają prof. Aleksander Wolszczan – odkrywca pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego oraz wielu innych egzoplanet, prof. Andrzej Niedzielski – astronom z Centrum Astronomii UMK, odkrywca planety, która przypadła Polsce do nazwania, prof. Andrzej Udalski - astronom kierujący projektem OGLE, odkrywca wielu planet pozasłonecznych, będący polskim przedstawicielem w Międzynarodowej Unii Astronomicznej, prof. Jerzy Duszyński - prezes Polskiej Akademii Nauk, prof. Marek Sarna – prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, dr hab. Grzegorz Brona – prezes Polskiej Agencji Kosmicznej w okresie od marca 2018 do kwietnia 2019 roku, specjalista od branży kosmicznej, Mieczysław Janusz Jagła – prezes Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii oraz Zofia Kaczmarek – studentka astronomii, dwukrotna zwyciężczyni Olimpiady Astronomicznej.

Nad przebiegiem konkursu czuwa Komitet Konkursowy w składzie: dr Krzysztof Czart (przewodniczący komitetu) – Krajowy Koordynator IAU ds. Popularyzacji, prof. Andrzej Markowski – przewodniczący Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN, prof. Jarosław Włodarczyk – historyk astronomii, dr Halina Prętka-Ziomek – astronom z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Agata Gorwa – miłośniczka astronomii z Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, Michał Kusiak – popularyzator astronomii, odkrywca komet i planetoid.

Także wiele mediów zdecydowało się udzielić patronatów medialnych konkursowi. W tym gronie są: Program Pierwszy Polskiego Radia, Urania – Postępy Astronomii, Świat Wiedzy Kosmos, Kosmonauta.net, Space24.pl, AstroNET, Astronarium, Astrofaza, Astrolife, Nauka. To lubię, Radioteleskop.pl, Radio Planet i Komet, We Need More Space.

Konkurs ma także sponsorów: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (w ramach grantu na działalność upowszechniającą naukę), Polskie Towarzystwo Astronomiczne, czasopismo i portal „Urania – Postępy Astronomii”, firmę Rebel.

Jeżeli Twoja firma, instytucja lub organizacja chciałaby dołączyć w roli sponsora do narodowego konkursu na nazwy planet – prześlij swoją propozycję na adres: [email protected]