Technologie kosmiczne w wojnie na Ukrainie – doświadczenia z konfliktu zbrojnego

Wojna na Ukrainie zainicjowana w 2022 roku jest ważnym przykładem nowoczesnego konfliktu zbrojnego, w którym technologie kosmiczne pełnią kluczową i wieloaspektową funkcję. Zarówno Ukraina, jak i Rosja korzystają z zaawansowanych systemów satelitarnych, które wpływają na różne obszary działań wojskowych. Dotyczą one głównie precyzyjności uderzeń, zapewnienia łączności, wywiadu oraz koordynacji operacji militarnych.

Znaczenie domeny kosmicznej i rozmieszczonych w niej aktywów w aspekcie wojny na Ukrainie

Ukraina, mimo agresji ze strony Rosji, była w stanie utrzymać efektywne systemy komunikacyjne oraz monitorować sytuację na polu walki dzięki dostępowi do komercyjnych systemów satelitarnych. Umożliwiły to konstelacje satelitów Starlink, które zagwarantowały nieprzerwaną łączność nawet w warunkach zniszczenia tradycyjnej infrastruktury telekomunikacyjnej. Dzięki temu ukraińskie siły zbrojne mogły koordynować działania na różnych frontach i uzyskiwać informacje o ruchach wroga w czasie rzeczywistym.

Jednak technologie satelitarne wykorzystywane są nie tylko w zakresie komunikacji. Satelity rozpoznawcze i wywiadowcze umożliwiają Ukrainie dokładne lokalizowanie pozycji przeciwnika, monitorowanie jego ruchów oraz ocenę skutków ataków. Dostęp do tych technologii pozwala na bardziej efektywne prowadzenie operacji wojskowych, a także na zbieranie dowodów na zbrodnie wojenne. Warto dodać, że globalne zaangażowanie prywatnych firm, takich jak SpaceX, które dostarczyło Ukrainie systemy Starlink, pokazuje, jak przestrzeń kosmiczna staje się polem współpracy między sektorem publicznym a prywatnym w czasie wojny.

Z kolei Rosja również dysponuje zaawansowanymi rozwiązaniami kosmicznymi. Wśród nich warto wymienić system nawigacji satelitarnej GLONASS i rozbudowane systemy wywiadowcze. Są one intensywnie wykorzystywane podczas wspierania operacji militarnych. Systemy te umożliwiają Rosji precyzyjne kierowanie uderzeniami rakietowymi oraz skuteczne zarządzanie logistyką na polu walki. Dodatkowo państwo to doskonali technologie zakłócające, które mają na celu osłabienie zdolności kosmicznych przeciwnika, w tym zagłuszanie sygnałów satelitarnych. Fakt ten utrudnia Ukrainie korzystanie z systemów komunikacyjnych i nawigacyjnych.

Cały konflikt ukazuje, jak przestrzeń kosmiczna stała się ważnym elementem współczesnych operacji wojennych. Technologie kosmiczne nie tylko zwiększają precyzję i efektywność działań militarnych, ale także stają się narzędziem w cyberwojnie i zakłócaniu funkcjonowania systemów przeciwnika. W miarę jak konflikt się rozwija, rola przestrzeni kosmicznej w działaniach wojskowych staje się coraz bardziej strategiczna. Prowadzi to do wniosków, że w przyszłości będzie ona jeszcze bardziej integralnym elementem globalnych operacji wojennych.

Zakres stosowania technologii kosmicznych przez Ukrainę w warunkach konfliktu zbrojnego

Satelity do obserwacji Ziemi – warto podkreślić, że Ukraina nie posiada własnej rozbudowanej sieci satelitów wojskowych. Z tego powodu polega na międzynarodowej współpracy z różnymi firmami z sektora kosmicznego, takimi jak Maxar Technologies i Planet Labs, które dostarczają obrazy w czasie rzeczywistym. Dzięki wysokiej rozdzielczości zdjęciom, ukraińskie siły zbrojne były w stanie monitorować ruchy wojsk rosyjskich, rozpoznawać zajęte pozycje artyleryjskie, czołgi i sprzęt wojskowy oraz oceniać stopień zniszczenia infrastruktury.

Przykładem było wykrycie koncentracji wojsk rosyjskich wokół Kijowa, co umożliwiło Ukraińcom przygotowanie skutecznej obrony miasta. Obrazy satelitarne są także używane do dokumentowania zbrodni wojennych, takich jak zniszczenie cywilnej infrastruktury w Buczy. Działania te zostały udokumentowane i przekazane stosownym organizacjom międzynarodowym.

Systemy nawigacyjne – stanowią bardzo ważną funkcję podczas precyzyjnego naprowadzania uzbrojenia lub bojowych bezzałogowych statków powietrznych, a także w koordynacji ruchów wojsk na linii frontu. Wykorzystanie GPS–NAVSTAR umożliwia Ukrainie przeprowadzanie operacji wojskowych z bardzo wysoką dokładnością. Ma to szczególne znaczenie w atakach na cele strategiczne, takie jak magazyny broni, lotniska czy punkty dowodzenia.

System ten jest szeroko używany w nowoczesnym sprzęcie wojskowym dostarczanym przez kraje zachodnie, w tym w artylerii precyzyjnej. Zaliczają się do niej m. in. systemy rakietowe HIMARS, które odegrały kluczową rolę w kontrofensywach ukraińskich.

Systemy komunikacyjne – oparte głównie na konstelacji satelitów Starlink rozmieszczonych na niskiej orbicie okołoziemskiej (ang. Low Earth Orbit – LEO), dostarczanych przez przedsiębiorstwo SpaceX. Zapewniają one szybką i niezawodną łączność, nawet w obszarach dotkniętych zniszczeniem infrastruktury naziemnej. System ten pozwala na utrzymanie komunikacji pomiędzy jednostkami wojskowymi, co jest szczególnie ważne w sytuacjach, gdy konwencjonalne metody jej nawiązania są niemożliwe.

Starlink okazał się kluczowy podczas oblężenia Mariupola. Wówczas ukraińscy obrońcy w zakładach Azovstal mogli nadal komunikować się z dowództwem oraz prowadzić transmisje medialne, mimo odcięcia od sieci komunikacyjnych przez Rosję. Starlink zapewnia także dostęp do internetu dla ludności cywilnej. Umożliwia to informowanie świata o sytuacji na froncie w czasie rzeczywistym, pomimo rosyjskich prób zakłócenia tego systemu za pomocą cyberataków.

Cyberobrona systemów kosmicznych – ustanowiona wskutek wielokrotnych i konsekwentnie przeprowadzonych ataków przez siły rosyjskie na infrastrukturę kosmiczną systemów Starlink. SpaceX udało się utrzymać jego operacyjność, szybko dostosowując oprogramowanie satelitarne do nowych zagrożeń. Dzięki temu Ukraina była w stanie zachować ciągłość działania funkcjonowania swoich systemów komunikacyjnych i informacyjnych, mimo intensywnych prób zakłóceń radioelektronicznych podejmowanych podczas inwazji przez przeciwnika.

Wydarzenia te przyczyniły się do zwiększenia świadomości na temat konieczności zagwarantowania cyberbezpieczeństwa aktywom kosmicznym. Jest to konieczne do zachowania przewagi informacyjnej na współczesnych frontach konfliktu.

Zakres stosowania technologii kosmicznych przez Rosję w warunkach konfliktu zbrojnego

Podobnie jak Ukraina, podczas działań wojennych Federacja Rosyjska korzysta z systemów satelitarnych. Wpływa to na ich precyzję, a także na możliwość prowadzenia operacji w trudnych warunkach bojowych. Rozwój systemów obserwacji Ziemi, nawigacji oraz komunikacji kosmicznej zmienia oblicze współczesnych wojen, w których kontrola nad przestrzenią kosmiczną staje się kluczowym elementem przewagi na polu walki. Rosja udoskonaliła swój potencjał w poniższych obszarach:

Satelity do obserwacji Ziemi i rozpoznania – trzeba nadmienić, że Rosja posiada jedną z najbardziej rozwiniętych sieci satelitów wojskowych na świecie. Pozwala to na prowadzenie operacji rozpoznawczych na szeroką skalę. Satelity serii Persona oraz Bars–M dostarczają dane wywiadowcze, które są wykorzystywane do precyzyjnego planowania ataków oraz monitorowania pozycji sił ukraińskich. Dzięki wysokiej rozdzielczości obrazom, Rosja była w stanie przeprowadzać skuteczne ataki rakietowe na cele strategiczne, takie jak lotniska, magazyny broni i infrastruktura energetyczna.

Ponadto, rosyjskie satelity obserwacji Ziemi zaangażowane są w proces monitorowania przestrzeni powietrznej. W ten sposób umożliwiają detekcję lotów bezzałogowych i załogowych statków powietrznych przeciwnika. Szeroko zakrojone działania skupione na nadzorowaniu operacji prowadzonych zarówno w przestrzeni powietrznej oraz kosmicznej daje Rosji ogromną przewagę.

Systemy nawigacyjne – dotyczą rosyjskiego systemu GLONASS, który jest odpowiednikiem amerykańskiego GPS–NAVSTAR i stanowi podstawę do naprowadzania rosyjskiego uzbrojenia. W trakcie wojny na Ukrainie GLONASS wspiera działania wojskowe, szczególnie w naprowadzaniu pocisków balistycznych (ang. Ballistic Missle – BM) oraz manewrujących. W zakresie broni balistycznej warto wymienić m. in. systemy Iskander, które były wykorzystywane w atakach na infrastrukturę wojskową i cywilną.

Z kolei pociski manewrujące ostały użyte w licznych atakach na infrastrukturę energetyczną Ukrainy, w tym na elektrownie i stacje przesyłowe, co miało na celu destabilizację kraju. Dodatkowo, system GLONASS umożliwia koordynację ruchów wojsk lądowych, również w trudnych warunkach terenowych, takich jak gęste lasy czy tereny miejskie. W połączeniu z systemami rozpoznawczymi, odgrywa on istotną rolę w precyzyjnym prowadzeniu operacji bojowych.

Technologie zakłócające – rozpatrywane jako rozwiązania mające na celu zakłócanie systemów satelitarnych przeciwnika, jak również ich neutralizację. Przykładem takich działań był cyberatak na satelitę Viasat, przeprowadzony tuż przed inwazją na Ukrainę. Atak ten miał na celu zakłócenie ukraińskiej łączności wojskowej. Wpłynęło to na komunikację na froncie i spowodowało chaos w jednostkach wojskowych.

Rosja intensywnie rozwija technologie zakłócające, co czyni systemy kosmiczne podatnymi na ataki i wpływa na zdolności operacyjne przeciwnika. Cyberatak na Viasat był nie tylko jednym z pierwszych sygnałów agresji na Ukrainę, ale także precedensem, który pokazał jak wojna może być prowadzona na wielu płaszczyznach jednocześnie. W tym przypadku mieliśmy do czynienia z klasycznym wymiarem konfliktu, działaniami w cyberprzestrzeni oraz w kosmosie.

Technologie przeciwsatelitarne – należy zauważyć, że Rosja wykorzystuje również systemy antysatelitarne (ang. Anty–satellite weapon – ASAT). Potencjalnie mogą one być używane do kinetycznego niszczenia satelitów zarówno wojskowych, jak i komercyjnych. Stanowi to poważne zagrożenie dla globalnej infrastruktury kosmicznej. Rosyjskie testy broni antysatelitarnej przeprowadzone w 2021 roku zademonstrowały zdolności tego typu systemów, zwiększając ryzyko eskalacji konfliktu kosmicznego w przypadku dalszego zaostrzenia sytuacji.

Przyczyniają się również do generowania większej ilości śmieci kosmicznych wpływając na wzrost zanieczyszczeń naturalnego środowiska kosmosu. Tendencje te nie są pozytywnie rozpatrywane przez większość państw świata, ponieważ naruszają ekosystem przestrzeni pozaziemskiej powodując potencjalne zagrożenia dla przyszłych misji kosmicznych.

Możliwości wykorzystania technologii kosmicznych w przyszłych konfliktach zbrojnych

Przyszłe konflikty zbrojne, wspierane technologiami kosmicznymi, będą charakteryzować się coraz większym stopniem zaawansowania i integracji systemów satelitarnych. Będą one istotne na każdym etapie operacji wojennych. Te zaawansowane rozwiązania wpłyną na wszystkie aspekty działań militarnych.

Warto uwzględnić wśród nich gromadzenie i analizowanie danych wywiadowczych, planowanie i realizację precyzyjnych uderzeń, a także zarządzanie logistyką wojskową w czasie rzeczywistym. Technologia kosmiczna już wkrótce stanie się nieodzownym elementem każdego nowoczesnego konfliktu. Jej funkcje nie ograniczą się jedynie do wspomagania działań lądowych, morskich czy powietrznych, ale będzie integralnym elementem, który zdeterminuje powodzenie operacji we wszystkich wymiarach.

Satelity umożliwią szybkie dostarczanie informacji strategicznych dotyczących ruchów wojsk przeciwnika, lokalizacji kluczowych zasobów i celów, a także oceny skutków uderzeń. Dzięki obserwacji w czasie rzeczywistym, armie będą mogły szybciej reagować na zmieniającą się sytuację na polu walki. Konstelacje satelitów obserwacyjnych dostarczają obecnie szczegółowych obrazów, które pozwalają siłom zbrojnym śledzić ruchy wojsk przeciwnika. Przekłada się to na zwiększone możliwości planowania taktycznego.

W przyszłych konfliktach, te zdolności będą jeszcze bardziej rozwinięte, z szerszym wykorzystaniem sztucznej inteligencji do analizy dużych ilości danych w czasie rzeczywistym. Pozwoli to zdynamizować proces podejmowania decyzji.

Technologie kosmiczne będą miały kluczowe znaczenie w precyzyjnych uderzeniach. Podczas ich realizacji globalne systemy nawigacji, takie jak GPS–NAVSTAR, Galileo, czy GLONASS, będą wspierać dokładne naprowadzanie broni. Uderzenia te będą zależeć od zdolności do określenia lokalizacji celów na dużych odległościach.

W przyszłych wojnach, dokładność ataków będzie jeszcze bardziej zoptymalizowana dzięki lepszej integracji danych z satelitów, bezzałogowych statków powietrznych i innych sensorów. Synergia pomiędzy tymi komponentami sprawi, że konflikty zbrojne będą oparte na idei inteligentnych działań militarnych. Co więcej, ich specyfika sprzyja zredukowaniu funkcji, a nawet bezpośredniej obecności, siły żywej.

Jednakże, satelity i inne technologie kosmiczne będą nie tylko narzędziem, ale również celem przyszłych działań wojennych. Rozwój technologii ASAT, takich jak te testowane przez Rosję, Chiny i Stany Zjednoczone, prowadzi do zaostrzenia wyścigu zbrojeń w przestrzeni kosmicznej. Kraje rozwijają broń mającą na celu niszczenie lub zakłócanie systemów kosmicznych przeciwnika. Ich zadaniem jest doprowadzenie do osłabienia zdolności komunikacyjnych, nawigacyjnych i wywiadowczych.

Cyberataki na infrastrukturę satelitarną będą także coraz częściej wykorzystywane jako narzędzie destabilizujące operacje wojskowe. Konflikt na Ukrainie pokazał, jak cyberataki na satelity mogą poważnie zakłócić zdolności operacyjne armii, wpływając na kolejne etapy przebiegu konfliktu.

Synergia przestrzeni powietrznej i kosmicznej

Trzeba również nadmienić o ważnym aspekcie dotyczącym synergii pomiędzy działaniami wojskowymi prowadzonymi w przestrzeni powietrznej i kosmicznej. Stają się one fundamentem nowoczesnych operacji realizowanych przez siły zbrojne, ponieważ mogą być wzajemnie i bez trudu uzupełniane. Wpływa to na wyższą skuteczność podejmowanych przedsięwzięć we wszystkich wymiarach walki zaangażowanych w dany konflikt zbrojny.

Współpraca pomiędzy tymi przestrzeniami operacyjnymi pozwala m. in. na lepsze wykorzystanie danych wywiadowczych, precyzyjne naprowadzanie uzbrojenia, skuteczną obronę powietrzną oraz szybszą adaptację do zmieniających się warunków taktycznych na polu walki. W praktyce oznacza to, że im dokładniej zabezpieczone zostaną działania w przestrzeni powietrznej ukierunkowane na możliwości nieprzerwanej dominacji w niej, tym większe będą zdolności oddziaływania na kosmos i korzystania z jego aktywów.

Synergia działań w przestrzeni powietrznej i kosmicznej pozwala także na stworzenie bardziej efektywnej i spójnej sieci operacyjnej. Przyczynia się ona do wzmocnienia możliwości do precyzyjnego rażenia, szybkiego reagowania na zagrożenia i ochrony kluczowych obiektów. Dzięki tej współpracy rodzaje sił zbrojnych danego państwa mogą utrzymać przewagę taktyczną na polu bitwy jednocześnie prowadząc operacje w sposób bardziej zorganizowany i adaptacyjny. Jest to szczególnie istotne w obliczu rosnącej złożoności nowoczesnych konfliktów zbrojnych.

Taktyka operacyjna polegająca na łączeniu zdolności bojowych zarówno w przestrzeni powietrznej jak i kosmicznej jest charakterystyczna dla działań podejmowanych przez Rosję. Przesłanki ku temu są także zauważalne w aspekcie technologii bojowych rozwijanych. Znaczna część rozwiązań wojskowych wdrażanych w Rosji nosi nazwę systemów „powietrzno–kosmicznych” lub „powietrzno–rakietowych”.

Podsumowanie

Przyszłe wojny będą w coraz większym stopniu zależne od technologii kosmicznych, które staną się nieodzownym elementem zarówno prowadzenia operacji militarnych, jak i obrony przed wrogimi atakami. Przestrzeń kosmiczna stanie się więc nie tylko teatrem działań wojennych, ale także strategicznym polem rywalizacji o dominację technologiczną. Satelity i inne systemy kosmiczne będą miały decydujący wpływ na przebieg konfliktów, zarówno w wymiarze strategicznym, jak i operacyjnym. Dominacja w przestrzeni kosmicznej stanie się kluczowym czynnikiem w zdobywaniu przewagi militarnej.