Wojna niekontaktowa jako scenariusz przyszłej wojny w kosmosie [ANALIZA]

Współcześnie umiejętność dokonania charakterystyki poszczególnych generacji wojen stanowi atut. Pozwala nie tylko sprecyzować ich przebieg, ale także uwzględnić stosowane uzbrojenie i odnieść się do horyzontu czasowego, który nawiązuje do ówczesnego zaawansowania technologicznego. Powszechnie rozróżnia się dwa rodzaje konfliktów zbrojnych: kontaktowe działania militarne (nawiązujące do okresu przed wynalezieniem broni jądrowej) oraz niekontaktowe działania militarne (odnoszące się do czasów wynalezienia broni jądrowej i stosowania jej jako element odstraszania strategicznego).

Jak przebiegały dawne konflikty zbrojne? Specyfika wojen kontaktowych

Do wojen kontaktowych zalicza się pierwsza, druga, trzecia i czwarta generacja działań militarnych, które trwały w czasach, gdy nie były znane środki rażenia bazujące na technologii nuklearnej. Ich typologia bazowała na potrzebie wystąpienia „kontaktu” pomiędzy walczącymi stronami za pomocą m. in. komponentów wojskowych składających się z siły żywej, broni lub systemów uzbrojenia.

Pierwsza generacja wojen trwała w latach 1648–1860. Biorąc pod uwagę ten zakres czasowy podstawowym środkiem walki była broń biała oraz umiejętności walki wręcz. Relatywnie dobrze rozwinięta była flota morska, w tym boje abordażowe galer stacjonujące w strefie przybrzeżnej. Konflikt zbrojny pierwszej generacji rozgrywał się wyłącznie w skali taktycznej. Oznacza to, że opierał się on na klasycznej konfrontacji uzbrojonych mas ludzkich wystawionych przez królestwa, księstwa, konfederatów, rebeliantów, pretendentów do tronów. Jej zakończenie zostało zdeterminowane tworzeniem armii zawodowych.

Czas drugiej generacji wojen szacowany jest na lata 1860–1920. Wówczas nastąpił skok technologiczny związany z wynalezieniem prochu strzelniczego. Przełom ten zainicjował opracowanie broni gładkolufowej zapewniającej zmasowaną siłę ognia oraz udoskonalenie systemów artyleryjskich. Przebieg wojny polegał na starciu kontaktowej skoncentrowanej masy ludzkiej, częściowo stacjonującej w okopach. Żołnierzy zaczęli używać umundurowania maskującego. Jednocześnie rozwijano możliwości operowania na morzu, co skutkowało rozmieszczaniem boi flot żaglowych i licznymi odkryciami geograficznymi, a także pod jego powierzchnią dając początek pierwszym okrętom podwodnym. Wojna rozgrywała się w skali operacyjno–taktycznej. Koniec drugiej generacji był uwarunkowany pojawieniem się pierwszych form taktyki opartych na „wojnie błyskawicznej”.

Trzecia generacja wojen miała miejsce w latach 1920–1991. W tamtym okresie podstawowym środki walki była broń bruzdowana, strzelecka oraz wielostrzałowa artyleria. W szczytowej fazie rozwoju znajdowały się okręty wodne, które sukcesywnie rozwijano korzystając z żelaza podczas ich budowy. Pozwoliło to wynieść charakter bitew morskich na zupełnie inny poziom, tworząc obiekty utożsamiane obecnie m. in. ze znanymi pancernikami.

W odniesieniu do operacji lądowej wiodącym kierunkiem była „wojna błyskawiczna” (niem. Blitzkrieg) polegająca na sile manewru i zdolności do szybkiego opanowania punktów strategicznych przeciwnika. Umożliwiła ona elastyczne prowadzenie wojny w skali operacyjno–strategicznej gwarantując szybkie przemieszanie się sił. W późniejszych latach przekształciła się ona w formę działań odbywających się za pośrednictwem wojsk reprezentujących koalicję państw. W konflikcie uczestniczyły całe grupy społeczne, co powodowało bardzo duże straty ludzkie. Trzecia generacja wojen została zakończona wskutek zacierania się wyraźnych granic konfliktu zbrojnego, zauważona po raz pierwszy w trakcie I wojny w Zatoce Perskiej.

Czwarta generacja wojen trwała w latach 1991–2003. Nastąpił w niej skok technologiczny, w którym rozpoczęto szeroko zakrojone stosowanie czołgów, lotnictwa, lotniskowców i okrętów podwodnych. Wobec tego wojskowe komponenty posiadały charakter zmechanizowany. Były one zdolne do prowadzenia frontowych i morskich operacji militarnych w skali strategicznej, używając samopowtarzalnego uzbrojenia. Strategia wojskowa opierała się na założeniu, że przeciwnik jest nieuchwytny, jego struktura organizacyjna niejasna, a także dysponuje możliwościami realizacji ataku w dowolnym miejscu na świecie w dowolny sposób. W ten sposób stopniowo zacierała się granica pomiędzy wojną regularną, polityką, działaniami wojskowymi i cywilnymi a wojną informacyjną.

Po raz pierwszy zauważono, że stronami konfliktu mogą być aktorzy niepaństwowi. Rozpoczęto stosowanie techniki dezinformacji, mające na celu opanowywanie ludzkiej świadomości i ukierunkowanie na uzyskanie konkretnych korzyści bez konieczności użycia broni i jawnej przemocy. Czwarta generacja wojen została zakończona w momencie wybuchu konfliktu na Ukrainie oraz pojawienia się nowych sposób prowadzenia działań militarnych.

Jak przebiegają współczesne konflikty zbrojne? Specyfika wojen niekontaktowych

Do wojen niekontaktowych zalicza się piąta oraz szósta generacja działań, które trwały w czasach, gdy środki rażenia bazujące na technologii nuklearnej były znanymi rozwiązaniami i stosowanymi jako wojskowy komponent odstraszania militarnego. Zasadniczą cechą tych konfliktów jest brak konieczności wystąpienia bezpośredniego „kontaktu” pomiędzy walczącymi stronami. W praktyce przekłada się to na mniejsze zaangażowanie siły żywej, zredukowanie strat ludzkich oraz dalekodystansowe rażenie wrogich obiektów.

Rozpoczęcie piątej generacji wojen datuje się na lata 2013–2025. Nazywana jest ona zamiennie „wojną nowej generacji” oraz „wojną hybrydową” (ang. hybrid warfare), w które szerokie zastosowanie znalazło uzbrojenie rakietowo–nuklearne. Stwarza ona operacyjne możliwości wysyłania środków bojowych na inne kontynenty względem miejsca ich bazowania i rażenie znajdujących się na nich obiektów. Wielowymiarowość tej generacji opiera się również na skoordynowanym użyciu środków dyplomatycznych, humanitarnych, ekonomicznych i informacyjnych. Taka kombinacja czynników pozwala na profesjonalizację realizowanych działań oraz poszerzanie sfery ich oddziaływania.

Całokształt tych przedsięwzięć rozgrywają się w skali strategicznym o zasięgu globalnym. Obecne prognozy wskazują, że generacja ta nie zostanie zakończona, lecz jej znaczenie będzie umniejszone z powodu skoncentrowania wysiłków konkretnych państw na próbach zdominowania nowego środowiska operacyjnego – przestrzeni kosmicznej. Piąta generacja wojen zakłada wstępne scenariusze eksploracji kosmosu w celach militarnych, a także uwzględnia możliwość prowadzenia w nim działań hybrydowych oraz informacyjnych.

Szósta generacja wojen, która ma rozpocząć się w 2025 roku i trwać przez najbliższe lata przewiduje największy udział przestrzeni kosmicznej w przyszłych konfliktach zbrojnych. Przede wszystkim główne prognozy wskazują, że podstawową formą wykonywanych misji będzie operacja powietrzno–kosmiczna z użyciem uzbrojenia konwencjonalnego. Rozważane są także działania realizowane w oparciu o ofensywną i defensywną broń precyzyjnego rażenia. Ich zasadniczym celem będzie zniszczenie ekonomiki, systemów dowodzenia, podstawowych funkcji państwa, czyli infrastruktury krytycznej, i wybranych obiektów militarnych.

Wymiar działań wojskowych szóstej generacji będzie dotyczył wyłącznie tych aktorów państwowych, które będą posiadały potencjał militarny w domenie kosmicznej oraz zdolności do walki radioelektronicznej i informacyjnej. Sprawowanie określonego rodzaju dominacji w domenie kosmicznej, polegającego m. in. na kontroli, przewadze, panowaniu w niej, będzie określało ogół zdolności militarnych państw na arenie międzynarodowej. Z kolei tworzenie potencjału kosmicznego będzie wymagane od państw, aby sprostać wymaganiom przyszłego pola walki, co będzie sprzyjało dalszemu rozwojowi sztuki wojennej w skali strategicznej o zasięgu globalnym. Współcześnie nie jest określona przewidywana data zakończenia szóstej generacji wojen.

Operacyjne możliwości niekontaktowej wojny w kosmosie

Wojna okresu jądrowego szóstej generacji w domenie kosmicznej stanowi wielowymiarowy mechanizm. Najważniejszymi determinantami decydującymi o kształtowaniu się konfliktów niekontaktowych to osiągnięcie postępu technologicznego i naukowego. Zaliczają się do nich: – zasób posiadanych technologii dedykowanych prowadzeniu walki zbrojnej, – rodzaj wykorzystywanego uzbrojenia, czyli precyzyjnych środków rażenia dalekiego zasięgu, – zmiana taktyki walki rozumianej jako operacje realizowane w przestrzeni powietrzno–kosmicznej w czasie rzeczywistym w sposób całkowicie automatyczny bez konieczności udziału siły żywej. Aby mogły one być finalizowane sukcesem, istotne jest skonkretyzowanie zdolności podmiotu państwowego do zbierania, gromadzenia i przetwarzania informacji.

Informacyjne pole walki jest podstawą zabezpieczenia działań militarnych. Kontaktowe rażenie ogniowe zaczyna być sukcesywnie wypierane na rzecz precyzyjnego rażenia ogniowego dalekiego zasięgu. Stwarza one możliwości rażenia strategicznych obiektów przeciwnika, których unieszkodliwienie lub zniszczenie może doprowadzić do osiągnięcia założonych celów operacji.

Oprócz tego, że walka informacyjna będzie wyrażana w formie walki radioelektronicznej (ang. radioelectronic warfare – WRE) podczas precyzyjnego rażenia ogniowego, posiadanie zdolności informacyjnych w przestrzeni cybernetycznej będzie pozwalało na realizację hybrydowych działań bojowych w domenie kosmicznej. Prognozuje się, że niekontaktowe operacje militarne w kosmosie będą narzucały potrzebę rozwoju jednolitego systemu dowodzenia bronią precyzyjnego rażenia i nuklearną oraz systemu obrony przeciwrakietowej.

Wojna kosmiczna szóstej generacji nie będzie posiadała charakteru przewlekłego konfliktu, wymagającego wprowadzenia dużej liczby personelu sił zbrojnych i odpowiedniego wyposażenia. Proces ataku zbrojnego będzie przebiegał kompaktowo. Jego najbardziej typową cechą będzie szybkie, zmasowane uderzenie zrealizowane z domeny kosmicznej. W tym celu będzie wykorzystana broń precyzyjnego rażenia uderzająca w strategiczne obiekty gospodarczo–wojskowe przeciwnika.

Trzeba uwzględnić także regionalne bądź globalne zdolności aktora państwowego do wykonania rozpoznania informacyjnego i zastosowania środków dedykowanych walce radioelektronicznej. Wówczas istnieje ryzyko, że połączenie tego rodzaju działalności militarnej może stwarzać korzystne warunki do przekształcenia się konfliktu w wojnę nuklearną, która stanowi główny przedmiot regulacji w ramach umów rozbrojeniowych.

W aspekcie walki radioelektronicznej istnieje potrzeba wykorzystania adekwatnych środków dedykowanych oddziaływaniu elektromagnetycznemu (np. zagłuszaczy) w odpowiedzi na współczesne charakterystyki informacyjnego pola walki. Należy zakładać, że przeciwnik będzie dysponował zasobami przeznaczonymi do prowadzenia pasywnej i aktywnej walki radioelektronicznej, rozumianej jako zespół przedsięwzięć ukierunkowanych na „sparaliżowanie” systemów uzbrojenia, dowodzenia oraz innych istotnych obiektów w celu ochrony własnych sił i środków. Tego rodzaju działania mogą być podejmowane w każdym wymiarze – na lądzie, morzu, w powietrzu, cyberprzestrzeni, a także w domenie kosmicznej.

Operacje militarne w kosmosie z użyciem narzędzi walki radioelektronicznej będą dotyczyły przede wszystkim: zniszczenia wrogich systemów WRE, wszelkich źródeł promieniowania elektromagnetycznego, a w efekcie doprowadzenia do sparaliżowania funkcjonalności środków radioelektronicznych, za pomocą precyzyjnego rażenia ogniowego. Jednocześnie, każda ze stron walki radioelektronicznej powinna dążyć do utrzymania osłony i zdolności do odpierania tego typu ataków oraz uderzeń. Synergia pomiędzy operacjami WRE a precyzyjnym rażeniem ogniowym będzie generować korzystne warunki do prowadzenia strategicznych operacji połączonych na morzu, w przestrzeni powietrznej i domenie kosmicznej w celu odparcia agresji militarnej.

Walka informacyjna rozważana jest dwojako. Po pierwsze, w kategorii gwaranta gromadzenia określonego zasobu informacji przez państwa, umożliwiającego zaplanowanie strategicznej operacji ofensywnej i defensywnej. Po drugie, w kontekście podstawowego komponentu uderzeniowego środków precyzyjnego rażenia ogniowego. W ujęciu całościowym, środki walki radioelektronicznej w trakcie realizacji działań niekontaktowych z domeny kosmicznej będą obejmowały zabezpieczenie własnych sieci, systemów łączności, telekomunikacyjnych, pomocy radionawigacyjnych, centrów kontroli i dowodzenia siłami zbrojnymi oraz elementów infrastruktury krytycznej.

Aby walka informacyjna mogła przebiegać w sposób kompatybilny z przedsięwzięciami podejmowanymi w domenie kosmicznej, niezbędne jest włączenie ich do technologii kosmicznych rozmieszczanych w przestrzeni pozaziemskiej. Ich przeznaczenie skoncentrowane na dokonywaniu strategicznego rozpoznania radioelektronicznego pozwoli na zebranie kompleksowych informacji i wykorzystanie ich podczas planowania, organizacji oraz prowadzenia działań niekontaktowych. W ramach rozwoju potencjału militarnego państw przyjęto, że powinny posiadać one zdolności do realizacji stałego rozpoznania radiolokacyjnego, radiotechnicznego, radiacyjnego, podczerwonego, fotograficznego bądź chemicznego w czasie rzeczywistym.

Konkluzje

1. Ewolucja zachodząca w poszczególnych generacjach wojen była uzależniona od trzech, wiodących czynników: aktualnego stopnia zaawansowania technologicznego, zaangażowania zasobów ludzkich oraz środowiska operacyjnego. Uwzględniając te zmienne wyróżnia się kontaktowe i niekontaktowe konflikty zbrojne, które nawiązują odpowiednio do okresu przedjądrowego i jądrowego. Każda z tych generacji została zapoczątkowana istotnym skokiem technologicznym bądź przełomem w sferze wojskowej umożliwiającym realizację działań militarnych w inny niż dotychczas, nowocześniejszy sposób.
2. Pierwsze cztery generacje wojen nawiązujące do działań kontaktowych skupiały się wokół bardzo ważnej funkcji pełnionej przez siłę żywą, której przewaga często decydowała o wyniku konfliktu. Popularną formą walki była walka wręcz, w okopach bądź „wojna błyskawiczna". Jednocześnie zauważalny był postęp technologiczny polegający na rozwoju nowoczesnych rodzajów broni i środków rażenia. Bardzo istotne zadania pełniła również flota morska, którą utożsamiano z potęgą wojskową najbardziej rozwiniętych państw. Początkowo wojny rozgrywały się najczęściej pomiędzy dwoma stronami, w późniejszym okresie wybuchały one pomiędzy koalicjami poszczególnych państw. Były one realizowane w skali taktycznej lub operacyjno–taktycznej.
3. Piąta i szósta generacja wojen dotyczy działań niekontaktowych. Utożsamiane są one ze złożonością współczesnych konfliktów zbrojnych, które nie są uzależnione wyłącznie od wojskowych sił i środków. Równie istotną funkcję pełnią środki dyplomatyczne, humanitarne, ekonomiczne i informacyjne. Kombinacja tych czynników zapoczątkowała powstanie wojen hybrydowych. W ramach bojowych środków rażenia dynamicznie rozwijane jest uzbrojenie rakietowo–nuklearne. Wyniesienie wojny do poziomu strategicznego o skali globalnej sprzyja także eksploracji nowych środowisk, w których państwa mogą dążyć do tworzenia sfer wpływu. Należy do nich domena kosmiczna. Zdolności do oddziaływania na nią będzie kreować wyobrażenia na temat możliwości militarnych na arenie międzynarodowej.
4. Scenariusz niekontaktowej wojny kosmicznej opiera się na dwóch podstawowych zdolnościach bojowych, które muszą zostać wypracowane przez poszczególne państwach: prowadzenia walki radioelektronicznej i precyzyjnego rażenia ogniowego dalekiego zasięgu. Operacje te będą wspomagane przez szereg systemów, w tym nawigacyjnych, obserwacyjnych oraz dowodzenia. Wojna w przestrzeni pozaziemskiej nie będzie posiadał znamion przewlekłego konfliktu zbrojnego. Zamiast tego będzie skupiać się wokół przeprowadzenia skoordynowanych, pojedynczych ataków na wrogą infrastrukturę kosmiczną.