Stopień realizacji Polskiej Strategii Kosmicznej w ocenie fachowców z branży [RAPORT]

Polska Strategia Kosmiczna (PSK) została zatwierdzona przez Radę Ministrów 26 stycznia 2017 r. PSK pozostaje najważniejszym dokumentem określającym przewodnie ramy koncepcyjne i cele dotyczące sektora kosmicznego w Polsce. Bezpośrednio za jego przyjęciem miało podążać zatwierdzenie aktu wykonawczego odnoszącego się do postanowień PSK – w postaci Krajowego Programu Kosmicznego (do dziś niespełniony warunek wejściowy).

W treści PSK określono przede wszystkim trzy główne cele strategiczne oraz pięć celów szczegółowych odnoszących się do kierunku rozwoju narodowej działalności kosmicznej. W powiązaniu z nimi podano każdorazowo zestaw narzędzi realizacji (kierunków wdrożenia), które uznano za konieczne do wypełnienia danego celu. Na potrzeby monitorowania wysiłków zakładających uzyskanie założonych efektów, w Polskiej Strategii Kosmicznej zadeklarowano 13 wejściowych wskaźników, których oczekiwane osiągnięcie zapisano w perspektywie 2020 roku.

Wobec upłynięcia już dość dawno temu tego zadanego terminu, Stowarzyszenie Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego (PSPA – Polish Space Professionals Association) postanowiło sporządzić niezależny raport podsumowujący realizację wszystkich wypisanych wskaźników Polskiej Strategii Kosmicznej (traktując to jako zadanie zgodne z celami statutowymi stowarzyszenia). Jak wskazano, opracowywanie powstało na bazie ogólnodostępnych materiałów źródłowych (publicznie dostępne dokumenty i informacje prasowe) oraz wiedzy członków PSPA zdobytej m.in. w trakcie konsultacji społecznych Krajowego Programu Kosmicznego. W treści pojawiają się m.in. odwołania do tematycznego raportu Najwyższej Izby Kontroli “Rozwój sektora kosmicznego”.

Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że na 13 wskaźników przewidzianych w PSK do realizacji w perspektywie 2020 roku, zrealizowano 4 wskaźniki. Status realizacji jednego wskaźnika uznano za „częściowy”, natomiast dalsze 8 wskaźników określono jako niezrealizowane. „Analiza wskaźników sugeruje, że osiągnięte zostały przede wszystkim te wskaźniki, które były stosunkowo łatwe do realizacji lub też zrealizowane zanim PSK została uchwalona. Mowa tu m.in. o programie staży w przemyśle kosmicznym” – podkreślono w treści opracowania PSPA.

Wśród wskaźników zrealizowanych ujęto:

• utworzenie w Polsce stacji odbioru danych satelitarnych z systemu Copernicus: w ramach projektu Sat4Envi, w którym uczestniczą Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej-Państwowy Instytut Badawczy (dalej również “IMGW-PIB”), Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk, Akademickie Centrum Komputerowe Cyfronet Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Polska Agencja Kosmiczna,
• utworzenie repozytorium danych satelitarnych obejmującego dane archiwalne oraz dane z najnowszych obserwacji dla obszaru kraju wraz z mechanizmami udostępniania danych: wskazano dwa utworzone w Polsce repozytoria – pierwsze, w ramach projektu UE/ESA CREODIAS (Data and Information Access Services) realizowanego przez konsorcjum z udziałem podmiotów sektorowych (CloudFerro, Creotech Instruments, Geomatys, Sinergisei Instytut Zastosowań Informacji Przestrzennej i Sztucznej Inteligencji); drugie, w ramach projektu Sat4Envi,
• utworzenie nowych kierunków kształcenia wyższego o tematyce kosmicznej: spośród szeregu takich inicjatyw, PSPA wymienia w swoim raporcie „lotnictwo i kosmonautykę” na Politechnice Wrocławskiej, „Engineering and Management of Space Systems” - międzynarodowy kierunek studiów II stopnia realizowany wspólnie przez Politechnikę Gdańską oraz HSB Hochschule Bremen, a także studia podyplomowe „Przedsiębiorczość w sektorze kosmicznym” na Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie,
• rozwinięty program staży i praktyk w firmach kosmicznych: tutaj powołano się na działanie już od 5 lat konkursu „Rozwój kadr sektora kosmicznego”, organizowanego przez ARP S.A. oraz Związek Pracodawców Sektora Kosmicznego.

Za częściowo zrealizowany wskaźnik uznano warunek opracowania koncepcji architektury przyszłego systemu SSA/SST. „Do dnia opublikowania […] raportu nie zidentyfikowano dokumentu opisującego koncepcję architektury przyszłego systemu SSA/SST (Space Situational Awareness/Space Surveillance and Tracking), mógł on jednak być niedostępny dla autorów” – wskazali przedstawiciele PSPA w opracowaniu. Zwrócono jednocześnie uwagę na istnienie dokumentu analitycznego pt. „Understanding of Space Safety for the needs of future projects and activities of the National Space Program”, opracowanego dla Polskiej Agencji Kosmicznej przez firmę PwC (w grudniu 2020 r.).

Co do niespełnionych dotąd wskaźników, zauważono niedopełnienie tych, które z założenia miałyby krytyczny wpływ na sytuację w całej branży kosmicznej. Jako przykład wskazano niedopełnienie zapowiedzi podwyższenia krajowej składki uiszczanej do ESA na programy opcjonalne – zakładano 150-200% do 2020 roku, a tymczasem jest to wartość nieco tylko przewyższająca 50% składki podstawowej. PSPA sygnalizuje, że konsekwencją tego jest sytuacja, w której polska składka do ESA pozostaje na niskim poziomie i w przeliczeniu “per capita” jest jedną z najniższych w Agencji. „Jest to sprawa, która wpływa negatywnie na możliwości rozwoju polskiej branży kosmicznej” – stwierdzono w raporcie.

W treści opracowania zwraca się również uwagę na przewlekłość i dotychczasowy brak konkluzji w pracach nad ustaleniem obowiązującego brzmienia Krajowego Programu Kosmicznego (KPK), czyli aktu wykonawczego do postanowień PSK. Podkreślono także kilkukrotne ponawianie prac nad kolejno odrzucanymi wersjami KPK, przy których konsultowano się z przedstawicielami PSPA (opisano cztery takie przypadki, posługując się jednak miejscami nieprecyzyjnym określeniem proponowanych okresów obowiązywania – ostatnie dwie bowiem dotyczyły już odpowiednio lat 2019-2021 oraz 2021-2025).

W wymiarze całościowym opracowanie PSPA zwraca uwagę na niezadowalający rezultat dotychczasowych działań ukierunkowanych na realizację Polskiej Strategii Kosmicznej. „Z przedstawionych danych można wyciągnąć wniosek, że Polska Strategia Kosmiczna jest strategią realizowaną nieterminowo lub realizowaną wybiórczo” – wskazali w konkluzji swojego raportu autorzy ze stowarzyszenia Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego.

Pełna treść 19-stonicowego raportu PSPA została opublikowana na stronie internetowej stowarzyszenia.