Rok Lema z kosmosem w tle. Przesłanie autora a polski sektor kosmiczny [RELACJA]

Wydarzenie zorganizowane wspólnie przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii oraz Polską Agencję Kosmiczną (POLSA) zadeklarowano jako interdyscyplinarne podsumowanie jubileuszu związanego z dorobkiem i twórczością Stanisława Lema (w setną rocznicę narodzin tego autora). W kontekście tym zakotwiczono szersze rozważania nad znaczeniem eksploracji kosmicznej, powiązanych z nią projektów inżynieryjnych oraz działalności komercyjnej. "Wiele osób, które dzisiaj pracują w sektorze kosmicznym zwraca uwagę, że właśnie zafascynowanie Lemem doprowadziło ich do tego miejsca, w którym obecnie są" – nawiązał prezes POLSA, prof. Grzegorz Wrochna, w wystąpieniu wprowadzającym do przebiegu wydarzenia.

W toku następujących kolejno paneli dyskusyjnych – rozdzielonych na sesje: naukową, literacką, a także dalsze, poświęcone m.in. miejscu młodych ludzi w polskiej działalności kosmicznej oraz narodowym i prywatnym projektom opartym na technologiach kosmicznych – rozpatrywano problematykę możliwych kierunków eksploracji pozaziemskiej, rozwoju gospodarki opartej na wiedzy i doskonalenia polskich kadr. Wśród prelegentów i dyskutantów znaleźli się znawcy twórczości Stanisława Lema, pisarze-futurolodzy, publicyści, a także przedsiębiorcy, inżynierowie i naukowcy.

Podczas sesji otwierającej pierwszy dzień wydarzenia skupiono się na omówieniu dotychczas zrealizowanych naukowych misji kosmicznych z polskim wkładem, jak również planów organizacji kolejnych. Jak podkreśliła uczestnicząca w tym panelu prof. Iwona Stanisławska (dyrektor Centrum Badań Kosmicznych PAN), polscy naukowcy i badacze mają swój znaczący na świecie dorobek w dyscyplinach z zakresu nauk fizycznych, astronomii, nauk o Ziemi i środowisku, a także automatyce, elektronice i elektrotechnice. Przedstawicielka CBK PAN podkreśliła przy tym, że wkład wnoszono dotąd w ścisłej współpracy ze wszystkimi liczącymi się na świecie agencjami i instytutami zajmującymi się eksploracją kosmiczną – oraz że ważne jest nie tylko podtrzymanie zaangażowania w prestiżowe misje, ale też ich „inspirowanie i animowanie”.

Oprócz prof. Stanisławskiej, w panelu naukowym konferencji „O Lemie i Kosmosie” wzięli udział także: prof. Łukasz Wyrzykowski – na co dzień astrofizyk pracujący w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego (opowiadał zwłaszcza o efektach trwającej misji sondy kosmicznej Gaia), dr Łukasz Lamża – dziennikarz naukowy i pracownik Centrum Kopernika Centrum Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Leszek Błaszkiewicz – radioastronom naukowo związany z Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie oraz prof. Andrzej Niedzielski – astrofizyk i odkrywca egzoplanet z Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Uczestnicy panelu literackiego zmierzyli się natomiast z pytaniami o ponadczasowe przesłanie i inspiracje płynące z twórczości Stanisława Lema, a także przestrogi, jakie zawarł w swojej twórczości. W szerokiej grupie prelegentów znaleźli się zarówno twórcy literaccy, jak i popularyzatorzy twórczości Lema oraz przedstawiciele instytucji i fundacji zaangażowanych w krzewienie zagadnień związanych z futurologią i działalnością kosmiczną.

Zwieńczeniem przewidzianego na ten dzień programu wydarzenia był natomiast panel dyskusyjny "Młody kosmos w Polsce", obsadzony głównie przez osoby zaangażowane w popularyzację ścieżek kariery w sektorze kosmicznym oraz koordynatorów szczególnych inicjatyw skupiających uwagę ich uczestników na technologiach kosmicznych (jak cykl turniejów robotycznych European Rover Challenge, czy też działalność analogowej bazy kosmicznej LUNARES). Udział w tej konkretnej sesji wzięli też przedstawiciele Agencji Rozwoju Przemysłu SA, silnie zaangażowanej m.in. w organizowanie cyklu stażowego "Rozwój kadr sektora kosmicznego".

Wstępem do przebiegu sesji panelowej był akt podpisania listu intencyjnego formalizującego współpracę między Europejską Fundacją Kosmiczną (European Space Foundation) a spółką Space Is More – sygnowany przez uczestniczących w panelu Łukasza Wilczyńskiego (szef ESF) oraz Leszka Orzechowskiego (prezes Space Is More, dyrektor Stacji Badawczej Lunares).

Ten ostatni był zarazem pierwszym z zabierających głos podczas właściwego przebiegu tego panelu dyskusyjnego. Przedstawiając na wstępie, czym zajmuje się firma Space Is More oraz jak się rozwinęła na przestrzeni ostatnich lat, Leszek Orzechowski opowiedział także o symulowanych pobytach w bazie marsjańskiej – oferowanych w analogowej stacji badawczej Lunares. Podkreślił, że początek całej inicjatywie dała grupa studencka, pełna entuzjazmu względem zagadnień z zakresu architektury kosmicznej, która doskonaliła swoją znajomość tej kwestii, realizując projekty konkursowe i przekuwając swoje inspiracje we własne wizje baz pozaziemskich. W ten sposób zyskiwano możliwość zaistnienia w szerszej świadomości, także głównych międzynarodowych specjalistów z NASA, ESA, a nawet głównych wizjonerów prywatnej eksploracji kosmicznej, na czele z (wymienionym tutaj przez Orzechowskiego) Elonem Muskiem.

W osobnym wystąpieniu przewodnicząca Rady Studentów przy prezesie Polskiej Agencji Kosmicznej, Wiktoria Dziaduła, naświetliła nieco własną drogę do „świata działalności kosmicznej”, a także możliwości, jakie mają obecnie młodzi ludzie zainteresowani tym sektorem i poszukujący potrzebnego tutaj doświadczenia. Równoległym wątkiem wystąpienia była sama działalność Rady Studentów przy POLSA.

Prezes Europejskiej Fundacji Kosmicznej Łukasz Wilczyński, który opowiedział tutaj o inicjatywie ERC, czyli cyklu zawodów łazików marsjańskich, zwracał uwagę na powinności dotyczące popularyzacji tematyki kosmicznej. ”Nie mówmy tylko o kosmosie, nie edukujmy tylko o kosmosie, ale mówmy przede wszystkim do rodziców, dlaczego kosmos jest ważny” – wskazywał Wilczyński. ”Kosmos może być takim naszym wytrychem wśród młodzieży, by edukować ich odnośnie tego jak dbać o nasz klimat” – dopowiedział ze swojej strony podczas dyskusji panelowej Leszek Orzechowski.

W dalszej części panelu głos zabrał Paweł Pacek, Dyrektor Biura Rozwoju Technologii w ARP, który w swojej wypowiedzi skupił się na potrzebach kadrowych polskiego sektora kosmicznego oraz ofercie ARP dla młodych. Zwrócił uwagę na to, że polski sektor kosmiczny jest bardzo młodą gałęzią przemysłu w Polsce, natomiast już teraz liczy ponad 3 tys. pracowników (mając na uwadze ścisły jego trzon – grupę spółek zrzeszonych w Związku Pracodawców Sektora Kosmicznego). „Głównie są to małe i średnie firmy – [...] to blisko 70 firm, ale zdecydowanie najwięcej tam jest mikro- i małych firm, w których średnie zatrudnienie to 25 osób, czyli są to malutkie firmy, ale już z dużymi osiągnięciami” – zwrócił uwagę dyrektor Pacek.

Przedstawiciel ARP podkreślił dalej, że zaangażowanie tych spółek składa się na prawie 80 misji kosmicznych, w których brały udział polskie podmioty, a także na przychody sektora, które osiągnęły wartość ok. 200 mln PLN. Podczas swojej prezentacji przedstawił także wykres ukazujący rozwój kadr w czołowych firmach kosmicznych w Polsce. ”Mamy tutaj wzrost zatrudnienia od 2017, 2018 i 2019 w czołowych firmach kosmicznych i widać że w zasadzie każdej z firm jest wzrost rok do roku” - podkreślił. ”Pokazuje to, że to zatrudnienie jest bardzo dynamiczne, firmy się rozwijają i to zatrudnienie jest tego wyrazem” - dodał.

W dalszej części swojej wypowiedzi dyrektor Pacek przedstawił dwa główne projekty ARP nastawione na poszerzanie potencjału kadrowego polskiego przemysłu kosmicznego - Polish Space Fellowship Program (stanowiący rozwiniętą wersję programu stażowego "Rozwój kadr sektora kosmicznego") oraz ARP Space Academy (umożliwiający inżynierom przekwalifikowanie się w kierunku sektora kosmicznego). Mówiąc o pierwszym programie zaznaczył, że program Polish Space Fellowship jest przykładem odniesionego sukcesu. ”77 procent stażystów otrzymuje ofertę po zakończeniu stażu i zostaje w firmach" - wskazał. "To znaczy, że [...] ułatwiamy start młodym ludziom w sektor kosmiczny”.

Mówiąc o programie ARP Space Academy, Paweł Pacek podkreślił, że jest to projekt także adresowany nie tylko do młodych ludzi - pomagający w kilku krótkich kursach zdobyć ważną wiedzę dla osób zainteresowanych podjęciem pracy w sektorze kosmicznym. ”Mamy coraz szerszą ofertę, ale głównym naszym kursem jest kurs dla inżynierów i to jest wprowadzenie do sektora kosmicznego z dwoma uczelniami - z Politechniką Warszawską i Wojskową Akademią Techniczną, z którymi prowadzimy kurs projektowania satelitów w podziale na fazy, które są odzwierciedleniem cyklu projektowego ESA” - zaznaczył. Dodał przy tym, że ważnym aspektem w kwestii rozwoju omawianego sektora jest także docieranie do Polaków pracujących w sektorze kosmicznym za granicą.

Drugi z przedstawicieli ARP, Bartosz Sokoliński, podczas sesji dyskusyjnej wypowiedział się m. in na temat tego, czy potrzebujemy w Polsce zmian w systemie edukacji, w warstwie nauki o kosmosie. ”Edukacja jest takim tematem, że właściwie czego byśmy nie dotknęli, to z reguły czegoś jest za mało w szkołach” - zasygnalizował. Dyrektor Sokoliński stwierdził także, że robotyki i nauki o kosmosie jest z pewnością za mało, ale przede wszystkim za mało jest uczenia z zakresu praktycznego myślenia. Później wskazał także, że jeśli chodzi o kadry w polskim sektorze kosmicznym, to jest ich coraz więcej i dzieje się to m.in. dzięki programom realizowanym przez ARP.  

Wykład zamykający pierwszy dzień konferencji (pt. “Kosmos w naszym życiu codziennym”) przedstawił znany i doświadczony  popularyzator nauki, wykładowca akademicki oraz osobowość telewizyjna - Wiktor Niedzicki. Moderatorem spotkań i prowadzącą przebieg konferencji w pierwszym dniu była dr Milena Ratajczak z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

Wątkiem przewodnim kolejnego dnia konferencji był w głównej mierze bieżący stan sektora kosmicznego w Polsce. Prowadzone dyskusje dotyczyły m.in. współpracy między zespołami, zaplecza testowego, roli naukowców, przedsiębiorców i inżynierów w przebiegu projektów. Prelegenci nawiązywali przy tym do wizji Stanisława Lema i tego, w jaki sposób przekładają się dziś na rzeczywistość w działaniu instytucji i firm związanych z branżą kosmiczną.

Jednym z wartych podkreślenia momentów wydarzenia było ogłoszenie przez prezesa Polskiej Agencji Kosmicznej faktu zatwierdzenia przez ministra rozwoju i technologii, Piotra Nowaka, nowego statutu POLSA. Przy tej okazji publiczne przedstawiono też nowego wiceprezesa Polskiej Agencji Kosmicznej – pułkownika Marcina Mazura.

W panelu pt. “Udział polskich podmiotów w aktualnie realizowanych misjach kosmicznych” wzięli udział: dr hab. inż. Piotr Orleański (pracownik naukowy CBK PAN, Laboratorium Satelitarnych Aplikacji układów FPGA), prof. Agata Różańska (Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN), Katarzyna Okulska-Gawlik (Sener Polska Sp. z o.o.), Jacek Kosiec (Creotech Instruments S.A.), Łukasz Wiśniewski (Astronika Sp. z o.o.) Adam Zadrożny i Dominik Rybka (Narodowe Centrum Badań Jądrowych) oraz dr Bożena Łapeta (Zakład Teledetekcji Satelitarnej IMGW-PIB).

Osobno dyskutowano o propozycjach przyszłych misji i projektów technologicznych - w ramach panelu eksperckiego podzielonego na dwie osobne części. Gośćmi pierwszej sesji byli: prof. Marek Sarna (naukowo związany z Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN, Polskie Towarzystwo Astronomiczne, członek Rady POLSA), Adrianna Graja (SatRevolution), dr. Krzysztof Kanawka (Blue Dot Solutions), Mateusz Wolski (PIAP Space Sp. z o.o.), dr inż. Adam Okniński (Sieć badawcza Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa). Z kolei w części drugiej udział wzięli: Kacper Grzesiak (ICEYE Polska Sp. z o.o), dr inż. Marek Stęślicki (Zakład Fizyki Słońca, CBK PAN) oraz Gordon Wasilewski (Astronika sp. z o.o.).

Wydarzenie odbywało się pod patronatem medialnym serwisu Space24.pl. Swoich patronatów udzieliły również inne redakcje i podmioty: Urania - Postępy Astronomii, Astronarium, Kosmonauta.net, Newseria, Focus oraz Polska Fundacja Fantastyki Naukowej.

Opracowanie: Mateusz Mitkow/Marcin Kamassa