Siedziba w Warszawie i nadzór Ministerstwa Rozwoju. Propozycje zmian w PAK [KOMENTARZ]

Proponowane zmiany w ustawie o PAK

Pierwsze informacje o planowanych zmianach w ustawie o Polskiej Agencji Kosmicznej z 26.09.2014 r. pojawiły się w marcu br. wraz z projektem prawnym przygotowanym przez Wiceminister Rozwoju Jadwigę Emilewicz. W dniu 12 lipca br. Projekt ustawy o zmianie ustawy o Polskiej Agencji Kosmicznej, której wnioskodawcą jest Ministerstwo Rozwoju i Finansów znalazł się na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji. Projekt, który trafił do konsultacji społecznych, wprowadza bardzo ważne zmiany odnoszące się do funkcjonowania Polskiej Agencji Kosmicznej. 

Art. 1 ust. 3 w projekcie ustawy o zmianie ustawy o Polskiej Agencji Kosmicznej definiuje jako siedzibę agencji Warszawę. W uzasadnieniu przygotowanym przez MRiF możemy przeczytać, że: "realizacja zadań PAK związanych z koniecznością stałej współpracy z ministerstwami i urzędami centralnymi, jak również utrzymywanie kontaktów międzynarodowych wymagają ze względów logistycznych lokalizacji jej centrali w Warszawie. Należy również zauważyć, że większość podmiotów polskiego sektora kosmicznego jest skupiona w województwie mazowieckim". Jednocześnie jednak ustawa pozostawia możliwość tworzenia oddziałów terenowych, w związku z czym postulowane jest pozostawienie placówki agencji w Gdańsku. 

Wraz ze zmianą art. 2 ustawy agencja ma przejść spod nadzoru Premiera RP pod nadzór ministra właściwego do spraw gospodarki. Jak można przeczytać w uzasadnieniu: "W żadnym z państw ESA krajowa agencja kosmiczna nie jest nadzorowana bezpośrednio przez Kancelarię Premiera (lub jej odpowiednik)".  Także minister właściwy do spraw gospodarki ma zapewnić finansowanie agencji, które obecnie zapewnia Rada Ministrów (Art. 4). 

Zgodnie z projektem zmiany nie ominą także art. 3 definiującego zadania PAK. Wśród nowych zadań możemy znaleźć się sprawowanie nadzoru nad działalnością kosmiczną polskich podmiotów (w tym na podstawie art. 7 wydawanie decyzji dotyczących zgody na wypuszczenie obiektu kosmicznego oraz powołanie Komisji do spraw zbadania przyczyn i skutków szkody spowodowanej przez obiekt zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Obiektów Kosmicznych), zgodnie z przygotowywaną przez Ministerstwo Rozwoju ustawą regulującą te kwestie. Zdaniem autorów ustawy zmiany te są konieczne "w celu uporządkowania i doprecyzowania zakresu zadań Polskiej Agencji Kosmicznej jako agencji wykonawczej, mającej zapewniać potrzebne wsparcie eksperckie i wiedzę technologiczną innym organom administracji publicznej zaangażowanym w działalność kosmiczną, prowadzącej działalność edukacyjną, informacyjną i promocyjną oraz przede wszystkim odpowiedzialnej za przygotowanie i koordynację wdrażania Krajowego Programu Kosmicznego".

Kolejne zmiany mają dotyczyć także sposobu powoływania i odwoływania prezesa i wiceprezesa PAK. Przede wszystkim będzie za to odpowiedzialny nie premier, a minister właściwy do spraw gospodarki. By zostać prezesem PAK wystarczyć posiadać tytuł magistra lub równorzędny (wg. obecnie obowiązującej ustawy doktora), ale kandydat będzie się musiał także odznaczać, co najmniej 3-letnią praktyką na stanowisku kierowniczym i co najmniej 4-letnim stażem pracy w sektorze naukowym, przemysłowym bądź administracji publicznej związanym z przestrzenią kosmiczną (obecnie 6-letnim stażem pracy w przemyśle wysokich technologii). 

Również wiceprezesi, których ma być nie więcej niż dwóch, mają być powoływani przez ministra właściwego do spraw gospodarki, a wiceprezesem może zostać osoba, która m.in. posiada co najmniej tytuł zawodowy magistra oraz wiedzę z zakresu spraw należących do zadań agencji. W art. 10 proponuje się również określenie kryteriów odwołania wiceprezesa agencji, analogicznie do zapisów dotyczących prezesa. 

Jak możemy przeczytać w uzasadnieniu przygotowanym przez MRiF, agencję mogą spotkać ważne zmiany kadrowe po wejściu w życie proponowanej ustawy. Wobec osób zatrudnionych w PAK na podstawie umowy o pracę w chwili wejścia w życie ustawy proponowane jest więc zastosowanie rozwiązań analogicznych do przyjętych w nowelizacji ustawy o służbie cywilnej czy projekcie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej. Stosunki pracy mają wygasnąć po upływie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie zmienionej ustawy o PAK, jeżeli przed upływem tego terminu pracownicy nie otrzymają propozycji nowych warunków pracy lub płacy na dalszy okres albo w razie nieprzyjęcia w ciągu 1 miesiąca od ich zaproponowania nowych warunków pracy lub płacy. Pracownikom PAK, z którymi nie zostaną przedłużone umowy o pracę, ma przysługiwać odprawa na podstawie w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Zgodnie z uzasadnieniem "proponowane rozwiązanie ma na celu dostosowanie struktury zatrudnienia w Agencji do realizacji jej zadań i zapewnienie niezbędnej wykwalifikowanej kadry merytorycznej posiadającej wiedzę i doświadczenie w sektorze kosmicznym – naukowym, przemysłowym lub administracji publicznej".

Czytaj też: Różne wizje reformy Polskiej Agencji Kosmicznej [ANALIZA]

Jaka będzie agencja kosmiczna po wejściu w życie ustawy? 

Zmiany proponowane przez Ministerstwo Rozwoju dotyczące przeniesienia siedziby do Warszawy są zbieżne z potrzebami agencji oraz sektora kosmicznego. Zresztą już niedawna kontrola KPRM wykazała, że siedziba PAK i tak de facto znajduje się w stolicy. Przy propozycji zmiany organu nadzorującego agencję ustawodawcy stawiają na spójność z podobnymi rozwiązaniami obowiązującymi w innych krajach europejskich, gdzie jak już to zostało wspomniane w żadnym państwie agencja nie podlega pod premiera lub analogiczny organ.

Nie jest przy tym do końca precyzyjne uzasadnienie przestawione przez Ministerstwo Rozwoju i Finansów dotyczące sposobu nadzoru nad agencjami kosmicznymi w Europie zgodnie z którym w każdym państwie posiadającym agencję kosmiczną (lub podobną instytucję) podlega ona właściwemu ministrowi odpowiedzialnemu za politykę kosmiczną – zwykle ministrowi gospodarki/przemysłu lub nauki/badań. Dla przykładu niemiecka agencja kosmiczna DLR planuje oraz wdraża progam kosmiczny w zastępstwie rządu. Nie podlega przy tym pod konkretne ministerstwo. Niemiecka agencja kosmiczna jest także finansowana z budżetu centralnego (poprzez Federalne Ministerstwo Gospodarki i Energii). We Francji prezes CNES jest mianowany przez doradcę Premiera Francji ds. sektora kosmicznego, a agencja podlega pod dwa różne resorty: Ministerstwo Obrony i Ministerstwo Badań. 

Należy jednak postawić w tym miejscu pytanie na ile zmiana uwzględni specyficzne polskie potrzeby, w tym związanych z realizacją zadań dla MON, czemu służy silny pion wojskowy PAK - rzadko spotykany w analogicznych instytucjach europejskich. "Trudno nam zrozumieć celowość zmiany organu nadzorującego pracę PAK na MR” – mówił niedawno Space24 wiceprezes PAK ds. Obronnych płk Piotr Suszyński.

Z pewnością konieczne jest natomiast doprecyzowanie zadań stawianych przez PAK, a także zmiana zasad wyboru prezesa, co być może pozwoli na pozytywne rozstrzygnięcie ciągnącego się już od wielu miesięcy naboru. Trzeba mieć jednak przy tym na uwadze, że uchwalenie ustawy może (ale nie musi) doprowadzić do poważnych zmian kadrowych na wszystkich szczeblach PAK, co może mieć niebagatelny wpływ na efektywność pracy agencji, a co za tym idzie Krajowy Program Kosmiczny. 

Czytaj też: Kontrole w Polskiej Agencji Kosmicznej. "Konieczne systemowe zmiany" [ANALIZA]