USA: start pierwszego z dwóch schyłkowych satelitów systemu SBIRS

Start doszedł do skutku 18 maja br. o godz. 19:37 czasu polskiego (13:37 czasu lokalnego) - z wykorzystaniem rakiety nośnej Atlas V w wariancie 421 (co oznacza, że wykorzystano dwa dopalacze SRB oraz sekcję załadunkową o średnicy 4 metrów). Przy tym, górny segment (Centaur) wyposażono po raz pierwszy w wydajniejszy silnik Aerojet Rocketdyne RL10 C-1-1, zamiast dotychczasowego C-1; napęd ten ma być stosowany w niedalekiej przyszłości na nowych rakietach spółki United Launch Alliance, Vulcan-Centaur.

Bieżący lot odbył się z jednodniowym opóźnieniem, ze względu na stwierdzony podczas przygotowań do tankowania nieprawidłowy odczyt czujnika temperatury. Było to zarazem pierwsze uruchomienie systemu Atlas V w 2021 r. oraz 87. w całej historii użytkowania tej rakiety.

Przebieg zrealizowanego wystrzelenia od początku do końca był prawidłowy. W drugiej minucie i dziewiątej sekundzie lotu nastąpiła separacja rakiet pomocniczych na paliwo stałe, a w dalszej kolejności - po upływie kolejnych dwóch minut - nastąpiło rozdzielenie pierwszego i drugiego stopnia rakiety. Pomimo militarnego charakteru misji, przez dłuższy czas po starcie operator lotu, United Launch Alliance, zapewniał publiczną transmisję prowadzoną na żywo oraz wizualizację odbieranych danych telemetrycznych.

Oprócz przewożonego ładunku głównego w postaci satelity SBIRS GEO-5, na szczycie rakiety znalazły się dwa znacznie lżejsze instrumenty - eksperymentalne nanosatelity EZ-3 oraz EZ-4 (zwane ogólniej TDO-3 i -4; od Technology Demonstration Orbiter), zadeklarowane jako testowe urządzenia US Air Force. Utrzymane w formacie Cubesat-12U, mają przenosić zespół niewielkich czujników przeznaczonych do wykorzystywania przez siły zbrojne w monitorowaniu przestrzeni kosmicznej i innych zastosowaniach z zakresu świadomości sytuacyjnej w kosmosie.

Podstawowy ładunek misji, SBIRS GEO-5, jest piątym z serii satelitów geostacjonarnych tego systemu wykrywania odpaleń pocisków balistycznych w paśmie podczerwieni. Oprócz instrumentów na orbicie GEO, wykorzystywał wcześniej też instrumenty rozlokowane na mocno wydłużonej orbicie eliptycznej (HEO). Wszystkie wcześniejsze satelity SBIRS GEO startowały z wykorzystaniem Atlasów V - w latach 2011, 2013, 2017 i 2018. SBIRS GEO-6 będzie kontynuował tę "tradycję".

Satelity SBIRS GEO są produkowane przez firmę Lockheed Martin. W październiku 2012 roku koncern otrzymał kontrakt o wartości 82 mln USD na rozpoczęcie wstępnych prac nad piątym i szóstym satelitą geosynchronicznym. Zamówienie w kwocie 1,86 mld USD obejmujące przygotowanie pary satelitów zostało przyznane w czerwcu 2014 r. - jak się okazało później, to ostatnie instrumenty na potrzeby systemu SBIRS, jakie zamówiono, choć w planach były także GEO-7 oraz GEO-8.

Satelita GEO-5 jest przy tym pierwszym w tej konstelacji zbudowanym w oparciu o platformę LM 2100M (wcześniej - A 2100M). Baza ta obejmuje poprawione parametry ochrony ładunku użytecznego i zapewnienia jego wydajności. Produkowany obecnie w ten sam sposób SBIRS GEO-6 ma wystartować w 2022 roku.

Seria SBIRS-GEO obejmuje stabilizowane trójosiowo instrumenty o masie 4,5 tony, korzystające z czujników skanujących w podczerwieni, Overhead Persistent Infrared (OPIR). Obserwacja odbywa się z wykorzystaniem systemu aktywnych zwierciadeł umieszczonych wewnątrz ładunku użytecznego satelity. Dodatkowo na pokładzie znajduje się też sensor pozycyjny używany do sekwencyjnego lub namierzanego obrazowania określonych mniejszych terenów.

Do stycznia 2018 r. wystrzelono łącznie dziesięć satelitów przenoszących ładunki SBIRS lub ich elementy (pewna część z nich pełniła przede wszystkim funkcje na rzecz sieci monitorowania Space Tracking and Surveillance System, STSS). Były to odpowiednio: SBIRS GEO-1 (USA-230, 2011 r.), SBIRS GEO-2 (USA-241, 2013 r.), SBIRS GEO-3 (USA-273, 2017 r.), SBIRS GEO-4 (USA-282, 2018 r.), SBIRS HEO-1 (USA-184, 2006 r.), SBIRS HEO-2 (USA-200, 2008 r.), SBIRS HEO-3 (USA-259, 2014 r.), STSS-ATRR (USA-205, 2009 r.), STSS Demo 1 (USA-208, 2009 r.) i STSS Demo 2 (USA-209, 2009 r.).

Jak wynika z deklaracji, w samym tylko 2019 r. cała konstelacja SBIRS wykryła około 1000 wystrzeleń pocisków rakietowych. Jej obszar obserwacji obejmuje całą kulę ziemską.

W bieżącym roku pierwszym startem ULA była tajna rządowa misja NROL-82, przeprowadzona w poniedziałek 26 kwietnia. Satelita, do którego wystrzelenia użyto ciężkiej rakiety Delta IV Heavy, to w założeniu jeden z największych instrumentów do prowadzenia teledetekcji, jakie dotąd znajdowały się w użyciu (gabarytami i strukturą może przypominać wręcz kosmiczny teleskop Hubble'a).  Jego rozmieszczenie przewidziano na orbicie polarnej. Operatorem satelity jest narodowe biuro rozpoznania NRO (National Reconnaissance Office).

Rakieta nośna Atlas V swój debiut zaliczyła w 2002 roku, wynosząc satelitę Hot Bird 6. Startowała z kosmodromów wojskowych w Vandenberg oraz - tak jak ostatnio - z Cape Canaveral Space Force Station na Florydzie. Jego poprzedni ładunek został wyniesiony na orbitę w ubiegłym roku i był nim tajny NROL-101. Zadebiutowały wtedy rakiety pomocnicze GEM-63 zasilane na stały materiał pędny.

Opracowanie: MK/KB