Kosmiczny przełom Polski. Co zmienił 2025 rok?

Kończący się rok 2025 okazał się ponownie przełomowy dla polskiego sektora kosmicznego. Coraz większą rolę zaczęły odgrywać własne zdolności satelitarne, udział w misjach o znaczeniu międzynarodowym oraz wykorzystanie danych kosmicznych w administracji i sektorze obronnym. Kluczowe wydarzenia minionych dwunastu miesięcy potwierdziły, że technologie kosmiczne stały się jednym z filarów rozwoju technologicznego i bezpieczeństwa Polski.

Misja IGNIS

Najbardziej symbolicznym wydarzeniem w 2025 r. była realizacja misji IGNIS. To pierwsza polska misja technologiczno-naukowa na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Udział w niej wziął projektowy astronauta ESA dr Sławosz Uznański-Wiśniewski. Wraz z nim w składzie załogi znaleźli się Peggy Whitson (USA, dowódca),Shubhanshu Shukla (Indie, specjalista) i Tibor Kapu (Węgry, pilot).

Załoga wyruszyła w kierunku ISS 25 czerwca 2025 r., o godzinie 8:31 czasu polskiego. Rakieta Falcon 9 z kapsułą Crew Dragon poderwała się do lotu z kompleksu startowego 39A w porcie kosmicznym NASA Kennedy Space Center. Dr Sławosz Uznański-Wiśniewski zadokował do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej 26 czerwca br. o godzinie 12:44 czasu polskiego.

Misja oznaczała dla Polski nie tylko prestiż, lecz przede wszystkim praktyczny dostęp do infrastruktury ISS. Sławosz Uznański-Wiśniewski miał do wykonania 13 eksperymentów przygotowanych przez polskich naukowców i firmy oraz 30 pokazów edukacyjnych i popularnonaukowych. Dla Axiom Space była to „najbardziej intensywna misja badawcza”, jaką firma przeprowadziła do tej pory. Priorytetowe cele misji IGNIS zostały wykonane w 100%. Sławosz Uznański-Wiśniewski do chwili oddokowania kapsuły spędził w kosmosie 19 dni, 4 godziny i 45 minut.

Projekt CAMILA

Dwa miesiące przed rozpoczęciem misji IGNIS doszło do podpisania historycznej umowy dla polskiego sektora kosmicznego na realizację projektu CAMILA (Country Awareness Mission in Land Analysis). Kontrakt z ESA w tym zakresie został podpisany 15 kwietnia przez firmę Creotech Instruments. Jego łączna wartość wyniosła ponad 50 mln EUR.

Celem projektu CAMILA jest budowa narodowej konstelacji co najmniej czterech satelitów obserwacyjnych, rozwój infrastruktury naziemnej, wyniesienie satelitów na orbitę oraz kompleksowe zarządzanie misją kosmiczną. W sumie w prace nad tym systemem zaangażowanych będzie około kilkaset osób na terenie całej Polski. Realizacja projektu ma potrwać do grudnia 2027 r.

Creotech Instruments S.A. jest głównym wykonawcą systemu składającego się z trzech satelitów obserwacyjnych oraz segmentu naziemnego zapewniającego kontrolę nad satelitami i przetwarzanie danych satelitarnych. Spółka będzie realizować kontrakt we współpracy z wiodącymi polskimi firmami sektora kosmicznego, tj. podwykonawcami, którzy mają wieloletnie doświadczenie we współpracy z ESA.

Satelity radarowe dla Wojska Polskiego

W maju doszło do kolejnego, niezwykle ważnego wydarzenia, które ma znaczenie dla polskiego sektora kosmicznego. Firma ICEYE oficjalnie podpisała umowę z Agencją Uzbrojenia na dostawę dla Wojska Polskiego Satelitarnego Systemu Obserwacji Ziemi w programie MikroSAR.

Na podstawie umowy, ICEYE, jako lider, jest odpowiedzialny za dostawę segmentu kosmicznego. WZŁ-1, jako członek konsorcjum, dostarczy segment naziemny wraz z anteną satelitarną na przyczepie. Kontrakt zawiera również opcję zakupu kolejnych trzech satelitów oraz Mobilnego Segmentu Naziemnego. Łączna wartość zawartej umowy to 860 mln PLN brutto.

Pierwszy z satelitów radarowych zakontraktowanych w programie MikroSAR został pomyślnie wyniesiony w kosmos już w listopadzie. Pierwsze zobrazowania przesłał na początku grudnia. Jednostka znajduje się obecnie w fazie testów i kalibracji, przed przekazaniem go polskiemu wojsku. W przyszłym roku na orbitę polecą dwa kolejne satelity.

Konstelacja PIAST już działa

Warto zauważyć, że pierwszy satelita radarowy Wojska Polskiego został wyniesiony w przestrzeń kosmiczną 28 listopada w ramach misji Transporter-15. W tym samym locie na pokładzie rakiety Falcon 9 firmy SpaceX znalazły się także inne satelity opracowane przez podmioty polskiego sektora kosmicznego. Były to trzy satelity projektu PIAST (Polish ImAging SaTellites). oraz nanosatelita wrocławskiej firmy SatRev.

Projekt PIAST ma na celu wykorzystanie potencjału współpracy jednostek naukowych i przedsiębiorstw prywatnych w zakresie rozwoju rozwiązań kluczowych dla bezpieczeństwa i obronności państwa. Jest on współfinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu SZAFIR zainicjowanego przez MON.

Jednostki PIAST-S1, PIAST-S2, PIAST-M powstały na bazie autorskiej platformy Hypersat firmy Creotech Instruments. Liderem projektu jest Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego, a konsorcjantami: Creotech Instruments S.A., Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa, PCO S.A., Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk i Scanway S.A.

Start misji IMAP

W drugiej połowie 2025 r. również doszło do wielu ważnych wydarzeń. Jednym z nich był start misji NASA IMAP, do którego doszło 24 września. Na pokładzie sondy znalazł się instrument GLOWS, zaprojektowany i zbudowany przez inżynierów z Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk.

Misja wykorzysta 10 instrumentów naukowych do sporządzenia kompleksowego obrazu tego, co dzieje się w przestrzeni kosmicznej, od cząstek wysokoenergetycznych pochodzących ze Słońca, przez pola magnetyczne w przestrzeni międzyplanetarnej, po pozostałości w przestrzeni międzygwiezdnej gwiazd, które eksplodowały. Wśród nich znalazł się instrument GLOWS (GLObal solar Wind Structure), za budowę którego odpowiedzialni są polscy inżynierowie z CBK PAN we współpracy z krajowym przemysłem prywatnym.

GLOWS ma rejestrować fotony (foton to cząstka elementarna, kwant światła) o bardzo wąskiej długości fali, czyli 121,5 nanometra, która nosi nazwę Lyman-alfa. To pasmo dalekiego ultrafioletu nie dociera do powierzchni Ziemi, ponieważ jest pochłaniane przez atmosferę, dlatego obserwacje tej długości fali muszą być prowadzone z przestrzeni kosmicznej.

Współpraca z polskimi naukowcami została bardzo pochwalona w Stanach Zjednoczonych. Według przedstawicieli CBK PAN, strona amerykańska ma już zaplanowane spotkania z Polską Agencją Kosmiczną na temat kolejnych projektów.

Zwiększona składka do ESA i nowy ośrodek agencji w Polsce

Pod koniec listopada odbyło się najważniejsze wydarzeń w roku dla europejskiego sektora kosmicznego. Rada Ministerialna ESA 2025 była historyczna z wielu powodów. Najważniejszym z nich było zatwierdzenie w trakcie obrad budżetu ESA na lata 2026-2028. Będzie on wynosił 22,1 mld EUR. Jednocześnie potwierdzono, że składka odprowadzana przez Polskę na rzecz członkostwa w ESA wzrośnie do 731 mln EUR.

Deklaracja Polski dotycząca wniesienia 550 mln euro do programów opcjonalnych ESA jest największym wkładem naszego kraju od momentu przystąpienia do agencji. To wydarzenie stanowi przełom w polskiej polityce kosmicznej, stwarzając możliwości udziału w projektach o wysokiej wartości technologicznej.

Warto zauważyć, że w trakcie Rady Ministerialnej ESA 2025 doszło również do podpisania listu intencyjnego, między polskim rządem i ESA, dotyczącego budowy nowego Centrum Technologicznego ESA w Polsce. Ośrodek napędzi rozwój lokalnych kompetencji w zakresie testowania, walidacji i integracji podsystemów kosmicznych. Będzie to pierwsza tak duża infrastruktura ESA w Europie Środkowej. Jednocześnie przyczyni się do wzmocnienia pozycji Polski na mapie europejskiego sektora kosmicznego.

Ustawa o działalności kosmicznej

Jeszcze przed Radą Ministerialną ESA wskazywaliśmy na łamach naszego portalu, że oprócz zwiększenia środków kluczowe pozostają strategia i regulacje prawne dotyczące działalności kosmicznej w Polsce. Wciąż brakuje również Krajowego Programu Kosmicznego, który powinien określać potrzeby państwa i wskazywać konkretne obszary, w których Polska powinna się rozwijać.

2 grudnia Ministerstwo Rozwoju i Technologii poinformowało, że Rada Ministrów przyjęła Projekt ustawy o działalności kosmicznej. Dokument przedłożył minister finansów i gospodarki, Andrzej Domański. Wydaje się, że przyjęcie projektu przez Radę Ministrów i skierowanie go do Sejmu przełamie wieloletni impas w pracach nad regulacjami.

Podstawowym celem projektowanej Ustawy jest realizacja założeń przewidzianych w Polskiej Strategii Kosmicznej, która została przyjęta przez Radę Ministrów uchwałą z dnia 26 stycznia 2017 r. Wśród istotnych kwestii znajduje się utworzenie Krajowego Rejestru Obiektów Kosmicznych (KROK) - pełnego i jawnego spisu ładunków umieszczonych na orbitach okołoziemskich lub poza nimi.

Dynamiczny rozwój sektora

W ostatnich latach polski przemysł kosmiczny przeszedł wyraźną transformację. W Polsce jet coraz większa liczba podmiotów, firm prywatnych, instytutów badawczych i uczelni, które angażują się w rozwój technologii kosmicznych, satelitarnych i powiązanych obszarów. Rośnie również udział Polski w europejskich programach kosmicznych, czego efektem jest systematyczny wzrost składek do ESA. Warto pamiętać, że nie są to pieniądze wyrzucone w błoto. Składka bezpośrednio przekłada się na większą liczbę kontraktów i projektów realizowanych przez polskie firmy.

W efekcie sektor kosmiczny przestał być w Polsce niszowym obszarem gospodarki, a zaczął odgrywać realną rolę w ekosystemie przemysłowym i technologicznym kraju. Jednocześnie kolejne lata zapowiadają się jako równie istotne dla dalszego rozwoju branży. W obliczu rosnących wyzwań geopolitycznych i postępu technologicznego, rozwój w tym zakresie to konieczność, którą należy kontynuować i przez to wzmacniać bezpieczeństwo kraju.

„Polska przechodzi z roli stosunkowo nowego członka ESA do roli dużo bardziej dojrzałego gracza, z rosnącą wiedzą i silną chęcią dalszego zaangażowania. Szczególnie cenię w Polsce ambitną i perspektywiczną strategię.” – powiedział w rozmowie z redakcją Space24.pl Josef Aschbacher, dyrektor generalny Europejskiej Agencji Kosmicznej.