Podsumowanie miesiąca: listopad 2023

1. Polskie satelity trafiły na orbitę. Udany lot Falcona 9

W listopadzie br. miał miejsce niezwykle ważny lot popularnej rakiety nośnej Falcon 9, należącej do firmy SpaceX. System wyniósł bowiem na orbitę okołoziemską łącznie 90 satelitów dla różnych klientów z całego świata, w tym kilka polskich lub stworzonych z polskim udziałem. Mowa tutaj o Intuition-1, czyli mikrosatelicie z optycznym instrumentem hiperspektralnym, służącym do obserwacji Ziemi. Wartym uwagi jest również polski satelita obserwacyjny STORK-7, wyposażony w 28 perowskitowych ogniw słonecznych firmy Saule Technologies. Za skonstruowanie, oprogramowanie, wyniesienie i operację tego satelity na orbicie odpowiada wrocławska firma SatRev.

2. Polacy otworzyli obserwatorium astronomiczne w Chile

Po trzech latach intensywnych prac Centrum Astronomiczne PAN otworzyło obserwatorium na pustyni Atakama w Chile. Uroczysta inauguracja odbyła się 28 listopada w siedzibie CAMK PAN. Na środku pustyni Atakama, w najlepszym miejscu do prowadzenia naziemnych obserwacji gwiazd, znajduje się pięć teleskopów zarządzanego przez Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN Obserwatorium Cerro Armazones (OCA). Pięć, a docelowo sześć nowoczesnych teleskopów usytuowanych na wysokości 2817 m n.p.m., w miejscu z ponad 340 bezchmurnymi nocami w ciągu roku i z doskonale stabilną atmosferą, ma pozwolić skalibrować kosmiczną skalę odległości

Obserwatorium jest inwestycją w przyszłość, zarówno w przyszłość badań naukowych, jak i w przyszłość młodego pokolenia naukowców, którzy korzystając z teleskopów OCA, będą mieli szansę dokonywać pomiarów na najwyższym światowym poziomie” – powiedział prof. Grzegorz Pietrzyński, kierownik Obserwatorium Cerro Armazones.

3. Dream Chaser gotowy do testów. Kiedy pierwsza misja?

2 listopada br. amerykańska firma Sierra Space poinformowała o postępach w pracach nad nowym samolotem kosmicznym Dream Chaser, który będzie realizował m.in. loty zaopatrzeniowe na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS). Startup z siedzibą w Kolorado ogłosił, że zakończono budowę pojazdu, który w dalszej kolejności zostanie wysłany do placówki NASA w Ohio, gdzie zostanie poddany testom środowiskowym. Ma to na celu sprawdzenie wytrzymałości samolotu na ekstremalne warunki w przestrzeni kosmicznej. Sierra Space zakłada ponadto, że Dream Chaser będzie w stanie odbyć swój debiutancki lot na wiosnę przyszłego roku, natomiast jest to zależne w głównej mierze od wyników testów.

4. Starship doleciał do kosmosu. Sukces SpaceX

18 listopada br. najpotężniejszy system nośny, który został stworzony przez człowieka odbył drugi lot testowy. Mimo, że dolny stopień (Booster 9) nie przetrwał to dwustopniowa rakieta firmy SpaceX zaliczyła udaną próbę. Statek (Ship 25) przekroczył linię Karmana, czyli wysokość powszechnie uznawana za umowną granicę z kosmosem.

SpaceX od razu zabrało się za szczegółowe analizy, a wszyscy zainteresowani projektem zaczęli zadawać sobie pytanie - kiedy ponownie zobaczymy Starshipa w locie? Elon Musk stwierdził, że nie będziemy musieli zbyt długo czekać, bowiem za pomocą portalu X (dawniej Twitter) określił, że trzecia próba powinna odbyć się jeszcze przed końcem tego roku.

Właściciel SpaceX zaznaczył, że rakieta pod względem technicznym powinna być gotowa do ponownego odpalenia za ok. 3 do 4 tygodni. Największe obawy dotyczą kwestii otrzymania licencji na start od Federalnej Agencji Lotnictwa (FAA). Obecnie agencja nadzoruje dochodzenie w sprawie tego, co wydarzyło się podczas drugiego lotu.

5. Naddźwiękowy samolot NASA coraz bliżej debiutu

W lipcu br. informowaliśmy, że amerykańska spółka Lockheed Martin oraz NASA po raz pierwszy zaprezentowały prototyp samolotu naddźwiękowego X-59 QueSST (Quiet Supersonic Transport). W komunikacie dodano, że maszyna rozpoczęła testy naziemne, które mają pokazać, że X-59 jest bezpieczny i gotowy do lotu w ramach debiutanckiej misji NASA Quesst, która zaprezentuje zdolność technologii w zakresie obniżenia poziomu hałasu podczas przekraczania bariery dźwięku. Z ostatnich informacji wynika, że samolot został dostarczony do lakierni, gdzie zyska nowy schemat kolorów przed swoim pierwszym lotem.

Jeśli pierwsze, standardowe testy w powietrzu pójdą zgodnie z planem, X-59 będzie latać nad wybranymi miastami USA w 2024 roku. Przeloty testowe pomogą w zebraniu danych nt. reakcji społeczności na tzw. „sonic boom” generowany przez unikalną konstrukcję. Planowane jest uzyskanie poziomu około 75 odbieranych decybeli (PLdB) podczas przekraczania bariery dźwięku, czyli niewiele więcej niż hałas zatrzaskiwanych drzwi samochodu czy ruchu ulicznego.

6. Statek kosmiczny Boeinga poleci z załogą na Międzynarodową Stację Kosmiczną (ISS)

W listopadzie br. pojawiły się również optymistyczne informacje na temat rozwoju załogowej kapsuły CST-100 Starliner, opracowywanej przez Boeinga we współpracy z NASA. Z ostatnich informacji wynika, że pojazd wykona misję załogową w kwietniu 2024 r.

Przypomnijmy, że po drugim, bezzałogowym locie testowym (Orbital Flight Test; OFT 2) z 2022 r. wykryto problemy, głównie ze z systemem spadochronowym. Oceniono wtedy, że w momencie ewentualnej awarii jednego z trzech spadochronów, mogłyby one po prostu nie wytrzymać obciążenia, dlatego firma zdecydowała się na wymianę systemu na nową wersję.

Zdaniem Phila McAlister’a, dyrektora ds. sektora prywatnego NASA, amerykańska agencja kosmiczna i Boeing zakończyły niezbędne prace po ostatnim teście, ale na styczeń zaplanowano jeszcze jedną próbę, która sprawdzi wydajność przeprojektowanego systemu. Jeśli przebiegnie ona bezproblemowo - kwietniowa data lotu jest jak najbardziej realna.

7. Rakieta Ariane 6 zaliczyła kluczowy test przed debiutem

W czwartek 23 listopada br. na terenie kosmodromu w Gujanie Francuskiej ESA przeprowadzony został test statyczny silnika dolnego stopnia rakiety Ariane 6, który zakończył się powodzeniem, co przybliża system do debiutanckiego lotu w przyszłym roku.

Próba polegała na odpaleniu silnika Vulcain 2.1, znajdującym się w rdzeniu testowego modelu rakiety Ariane 6. Jednostka napędowa pracowała przez około 7 min - czyli mniej więcej tak długo, jak powinna podczas rzeczywistego startu.

Przypomnijmy, że jest to kluczowa rakieta dla Europy, której zdolności do wynoszenia ładunków na orbitę okołoziemską od kilku miesięcy pozostają bardzo mocno ograniczone. Związane jest to z brakiem posiadania odpowiedniego systemu nośnego, dzięki któremu byłoby to możliwe. W lipcu br. po raz ostatni w kosmos wzbiła się rakieta nośna Ariane 5 i tym samym europejski sektor kosmiczny skupił się na dokończeniu prac nad Ariane 6.

8. Indie zapowiedziały kolejną misję księżycową

Indyjska Organizacja Badań Kosmicznych (ISRO) zapowiedziała kolejny lot na Księżyc z serii Chandrayaan. Tym razem misja będzie polegać na na pobraniu próbki badawczej oraz przetransportowaniu jej z powrotem na Ziemię. Chandrayaan-4 będzie obejmować cztery moduły, które zostaną wyniesione w ramach dwóch startów systemu nośnego.

9. Korea Północna: pierwszy satelita wojskowy umieszczony na orbicie

Korea Północna umieściła na orbicie okołoziemskiej pierwszego satelitę szpiegowskiego Malligyong-1 Kraj rządzony przez dyktatora Kim Dzong Una zamierza w przyszłości umieścić na orbicie kolejne satelity w celu zapewnienia możliwości nadzoru nad Koreą Południową i innymi regionami interesującymi północnokoreańskie siły zbrojne.

Władze Stanów Zjednoczonych potępiły wystrzelenie przez Koreę Północną rakiety nośnej, która korzysta z technologii balistycznej. Biały Dom określił start rakiety jako „rażące naruszenie licznych rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ”, które „wzmaga napięcia i grozi destabilizacją sytuacji bezpieczeństwa w regionie i poza nim”.

Pjongjang wydał oświadczenie, że Korea Północna ma „suwerenne prawo” do rozwijania satelitów wojskowych. Satelita rozpoznawczy jest jednym z kilku zaawansowanych technologicznie systemów uzbrojenia, które dyktator Korei Północnej Kim Dzong Un wbrew rezolucjom ONZ wprowadza do swojej armii.

10. Widziane z orbity: eksplozja w chińskim centrum kosmicznym

W chińskim kosmodromie Jiuquan doszło do potężnych zniszczeń, które zostały prawdopodobnie spowodowane eksplozją silnika rakietowego podczas przeprowadzanych testów. Zniszczenia zostały zaobserwowane przez satelity obserwacyjne. Przesłane dane satelitarne są niemalże identyczne w porównaniu do tych z 2021 r., kiedy również doszło do wybuchu w chińskim centrum kosmicznym.

Zarówno w przypadku zdarzenia z 2021 r., jak i obecnie dane satelitarne ukazują zniekształcony fragment terytorium, przypominający kształtem płomień uwalniający się z dyszy silnika rakietowego. Centrum startowe Jiuquan wykorzystywane jest m. in. do wystrzeliwania z platform mobilnych rakiet na paliwo stałe Kuaizhou-1A i Kuaizhou-11. Część analityków stwierdza zatem, że testy mogły obejmować silniki właśnie tych systemów.

Interesujesz się kosmosem i chciałbyś wiedzieć więcej na temat eksploracji, przemysłu, wojska i nowych technologii? Dołącz do grona naszej społeczności zapisując się do newslettera i zaobserwuj nas na social mediach, aby zawsze być na bieżąco!